İnka Muhasebecisi
İnkalar yazısı olmayan tek büyük uygarlık damgasından kurtuldu! İnkaların khipu denilen düğümlü sicim demetleri, yanlızca bir hafıza yardımcısı ya da hesap makinası değil, aynı zamanda üç boyutlu bir yazı diliymiş.Khipular, 0,5 – 0,7 cm kalınlığında bir ana sicim üzerine daha ince sicimler ve bazen onlara da daha daha ince sicimler tutturularak oluşturulmuş. Bu ince sicimlerden 1500 farklı çeşit var. Hepsi farklı anlamlar ifade ediyor. Bu güne kadar yapılan araştırmalarda bu sicimlerin hesaplama yapmak, muhasebe kayıtlarını tutmak için kullanıldığı ortaya çıkarıldı. Hatta khipuların bilgisayar mantığının temeli olan ikili tercihler sistemi olduğu görüşünü savunanlar da var.
Bir çeşit khipu
İnkalar teknolojik anlamda büyük ilerleme kaydetmişlerdi. Heybetli mimari eserler yapmışlar, kentleşme örnekleri göstermişler, politik ve sosyal anlamda birçok uygarlıktan daha ileri seviyeye gelmişlerdi. Peki nasıl olurdu da böyle bir uygarlığın yazısı olmazdı? İşte bu sorunun cevabını 1997 yılında bir tekstil uzmanı olan William J. Conklin verdi. Kendisi sicimlerin son derece karmaşık eyrilme, dokunma ve boyanma biçimlerine dikkat çekti, sicimlerin her birinin farklı yapı ve boya kodu taşıdığını söyleyerek “bilginin %90’ının, daha düğümler başlanmadan sicime yüklendiği” görüşünü öne sürdü.
Khipu
İspanyolların Güney Amerika’ya kanlı saldırısından sonra, khipulardan yalnızca 600 adet kaldı. Çünkü İspanyollar, İnkaların sicimlerine İspanyolların günah ve sevaplarını işlediğini düşünmüşler ve hepsini yok etmişler. Bu 600 khipudan 450 tanesinin derin analizleri sonucu, khipuların genellikle hesaplama araçları olduğu ancak bazı khipuların sayısal değerlerinin olmadığı ve bir çeşit yazı dili olabileceği kabullenildi.
Signs of the Inca Khipu
2005 Ağustos’ta ise hayatlarını İnkaları araştırmaya adamış olan Gary Urton ve Carrie Brezine khipu dilini çözdüler. Science dergisinde yayımlanan makalede bu konuya geniş yer verildi. Khipuların aynı zamanda bilgisayar mantığının temeli olduğunun baş savunucusu olan Gary Urton’ın bu konuda “Signs of the Inca Khipu” isimli bir kitabı bile var.
Inkaların simgesi
İnkalar görüldüğü üzere yazıyı sicim ve düğümlerle yazmış ama bilgisayar mantığı geliştirmeyi de ihmal etmemişler.
yorumlar
haftasonu aleste de vardı bu konu. merak etmiştim.
59. – 61. SORULARI AŞAĞIDAKİ PARÇAYA GÖRE CEVAPLAYINIZ.Kanlı İspanyol istilasından önce Güney Amerika’nın görkemli uygarlıklarından biri olan İnkalar, “yazısı olmayan tek büyük uygarlık” damgasından kurtulacak gibi gözüküyor. Çünkü İnkaların khipu denen düğümlü sicim demetlerinin yalnızca bir hesap aracı değil, aynı zamanda üç boyutlu bir yazı dili olduğu yolundaki düşünceler güçleniyor. Hatta khipuları ikili sayı sistemini kullanan ilkel bir bilgisayara benzetenler de var. Khipular 0,5-0,7 cm kalınlığında bir sicim üzerine tutturulan ve sayıları 100 ile 1500 arasında değişebilen, üzerinde irili ufaklı düğümler bulunan daha ince sicimlerden oluşuyor. 1997 yılında bir tekstil uzmanı, yün ya da pamuktan yapılan bu sicimlerin son derece karmaşık eğirilme, dokunma ve boyanma biçimleri olduğunu, sicimlerin her birinin farklı yapı ve boya kodu taşıdığını ortaya çıkardı. Bu uzmana göre bilginin % 90’ı, daha düğümler atılmadan sicime yükleniyordu. Bu teori üzerine çalışan bir araştırmacı da sicimlerin dönüş yönü, eğimi, demetteki sicimleri ana sicime bağlayan düğümlerin yönü gibi ayrıntıları ortaya çıkardı.59. Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan han-gisine ulaşılabilir?A) Güney Amerika’da İspanyol istilasının etkileri gü-nümüzde de sürmektedir.B) İnkaların ikili sayı sistemine benzer bir sistem kullandığı düşünülmektedir.C) Eski toplulukların hepsinin kendine özgü bir yazı-sı vardır.D) Güney Amerika’daki uygarlıklar hakkında her şey keşfedilmiştir.E) İnkalar dokumacılıkta çok gelişmiştir.60. Bu parçadan, İnkalarla ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisine varılabilir?A) Komşularıyla ilişkilerinin zayıf olduğuB) Khipuları tapınaklarında sakladıklarıC) Savaşçı bir toplum olduklarıD) Farklı malzemelerle sicim yaptıklarıE) Uygarlıklarının uzun sürdüğü61. “Bilginin % 90’ının daha düğümler atılmadan sicime yüklenmesi” ifadesiyle anlatılmak istenen aşağı-dakilerden hangisidir?A) Khipularla basit matematiksel işlemlerin yapıldığıB) İnkaların bilinmeyen tarihlerinin khipuların çözül-mesiyle ortaya çıkarılabileceğiC) Khipulardaki bilgilerin İnkaların çoğunluğu tara-fından okunabildiğiD) Khipularda yer alan düğümlerin farklı niteliklerde olduğuE) Sicimlerin renk, dokuma türü, eğirilme biçimi gibi özelliklerinin de anlam taşıdığı
Koskoca İnka Uygarlığı’nın yazısının olmaması gibi bir şey düşünülemezdi zaten. Geç kalmışlar keşfetmekte
22 nisan pazar günü ales’te ter dökerken “bunu hafif’e yazmaliyim” diye mi düşündün woofwoof?:) alemsin! cok guzel olmus, tesekkurler.
bilim ve teknik dergisinde bu konu işlenmişti yıllar önce…ispanyollar bu kipuları önceleri anlamamıştı, takılar yada kabileler arası işaretler vs sanmıştı… inka maya ve alayına siz medeniyetsizsiniz hayvansınız diye zulmetmeye başlayan medeni ispanya, bir gün kipu ören bir yaşlıya ne yaptığını sorar… yaşlı inka yerlisi ise ” siz ispanyoların günahlarını hesaplıyorum” der… bu dehşetengiz cevap karşısında korku ve telaşa kapılan cahil ispanyollar, cehennem ateşinden kurtulmak için soy kırımlarına hız verirler ve ayrıca büyük bir de kipu avı başlatırlar… günümüze sınırlı sayıda kipu ulaşmıştır…
@neandertal, hakikaten öyle oldu! bu hafif tiryakilik yapıyor canım. yarın çok önemli bir vizem var mesela, kim ne yorum yazmış, cevaplayayım diye uğraşıyorum hala 🙂
@Togepi soruyu hatırladın mı olduğu gibi (nasıl hafızadır o ya 🙂 yoksa bi yerde yayınlandı mı sorular? yayınlandıysa nasıl ulaşabilirim?
Artık ÖSYM’nin sayfasında sınavdan sonra yayınlanıyor sorular.
Bilgi için teşekkürlerbasurbasur belirtileribasur nedirbasur kremi