bildirgec.org

http://www.youtube.com/watch?v=2Y7c1_gK8Os

http://www.youtube.com/watch?v=4IbPGxYWS_k

Tuareg kabilesinin sergilendiği bir gösteriye ait kartpostal

Sömürgecilik ve insan teşhiri

İnsanat bahçeleri isimlerinden de anlaşılacağı üzere insanların teşhir edildiği gösteri yerleri. Bu yerlerde teşhir edilen insanlar genellikle farklı etnik gruplardan yada yapısal olarak normlara uymayan kişilerden oluşuyor. Avrupalıların bu ilginçliklerle ilk defa karşılaşmalarının ve zihinsel olarak bu insanları aslında tam olarak insan saymamalarının müsebbibi olarak sömürgecilik insan teşhirciliğinin temelini oluşturuyor. Kristof Kolomb ve taifesinin yeni dünyada buldukları yerlileri Avrupa’ya getirip insanlara göstermeleriyle insanat bahçeleri tarih sahnesinde ilk defa vücut bulmuş oluyor. İnsanın kendinden farklı olana, ucube addettiğine olan vahşi merakı; günümüze kadar bu utanç verici mirasın taşınmasına yardımcı olmuş. İlk defa bu tarz gösterileri gerçekleştirenlerin bu insansı yaratıkların sergilenmesini herhangi bir Avrupalı insanın sergilenmesiyle aynı kefeye koymadıkları aşikar. Amerika’daki İspanyol yağmasına temel teşkil eden buralardaki yerlilerin bir ruha sahip olmadıkları iddiası, sonraları Sosyal Darwinizm ve Bilimsel Irkçılık tarafından sahiplenilmiş bu insanların ilkelliğine kanaat getirilerek ileriye götürülmüş. Sonuçta insanların teşhir edilmesi hayat tarzları arasındaki hiyerarşiye olan inanç ve kültürel farklılığa yönelen bir merakın eseri olarak halen yürürlükte.

tipik bir pazar yeri fotoğrafı

Efendim, insanları doğal ortamında gözlemlemek; az buçuk hepimizin kısa dönem travmatik keşif tecrübeleri şeklinde geçirilen tatillerimizden aşina olduğumuz bir hareket biçimi. En azından ben zamanında turist bakışı ile ilgili okuduğum John Urry‘nin bir makalesi sonrası böyle bir hisse kapılmıştım. Turist bakışı sadece turizm denen etkinlikle sınırlı kalan bir şey değil aslında. Bakmak ediminin geçerli olduğu her yerde, görüleni algılama ve yorumlama biçiminde bir sapma ve görüleni tanımlayarak baskı altında tutma yöntemi olarak turist bakışı ortaya çıkıyor. Amerikan filmlerindeki hepsi birbirinin aynısı egzotik doğu manzaraları, dolaşımda olan belgesel standartlarına uygun olarak çekilmiş binlerce uzak diyarlardan gariplikler kapsamlı televizyon malzemesi ve reklamlardan görüntü temelli daha bir çok mecraya karşımıza çıkan imge klişeleri turist bakışının ürünleri olarak zihnimizi işgal ediyorlar.