bilgi paylaşmak içindir, iktidar içindir, yalnız kalmamak içindir… uzar gider, ama öncelikle “bilgi herkese açık olmalıdır. belli kitlelere endeksli olmamalıdır”… demesi kolaydır. tam bu noktada “ee işte internet var, gir bul ne arıyorsan” denilebilir, ama öyle değil. ekonomik engelleri, şunu bunu, her şeyi bir kenara bıraktım, bir şekilde aşıldığını farz ettim ve şu an bulunduğum noktada, “işte internet, hadi modem masrafı da yok, nasıl olsa veriyorsun her ay fiks bir para, aç google’unu ara, bul” dedim. Bulamadım, çünkü bilgi otobanı internetin akademi durağı hala yarım yamalak, sendeliyor, o kadar gizli saklı ki bulana kadar canın çıkıyor.

akademik bir makale arıyorsan google pek işe yaramaz, ancak aradığın yazının yorumlarını bulabilirsin; gateway‘lerin çoğunda ise bir arama kredi kartı sayfasına ya da “ip’nizi onaylanmadı, no access” yazısına kadardır.

nette parayla servis veren akademik dergiler var, bir makaleyi bulup sayfası 10-15$’a fakslayan servisler var; ingenta, infotrieve, vs. ama işte olmaz, bir makaleye o kadar para ödeyemezsin. diyelim ki ödemeyi kabul ettin, ama aradığın makale 15 sene önce basılmış, buluyor, ‘online hali mevcut değil, sana postayla gönderelim, sen şöyle otur, iki hafta kadar bekle’ diyor. bi saniye, ben bilgiyi almak için ya bedenen bilginin kaynağına yakın olmak ya da parayı bastırmak zorunda mıyım? ben ücretsiz yararlanabildiğim kütüphaneden uzak kaldığım son altı ay boyunca ne zaman aradığımı bulmak için internetin başına oturduysam, saatler sonra sadece sinir bozukluğu ve baş ağrılarıyla kalkmışımdır. arada harika şeyler de bulmadım değil; bir ebrary’yi buldum mesela, ciddi online kütüphane, çok kitap var; nasıl sevindim, o da yetmedi, kısıtlı kaldı, çünkü kitapları indirmek ve kopyalamak ücrete tabi. ama hırs yaptım, emindim ki bir yerlerde gizli kalmış belgeler var, bir açık kapı var ve ben onu bulup ihtiyacım olan tüm belgelere ulaşacağım. henüz o kapıyı bulamadım ama o kapıyı önce inşa ettirip sonra da açmaya niyetlenen bir harekete rastgeldim; adı fos-free online scholarship hareketi.

fos, internetten başlayarak her tür ortamda bilginin sadece belli bir kitleye endeksli olmaması gerektiğini, isteyenin her aradığına ücretsiz ulaşabilmesi gerektiğini savunanlar tarafından macaristan’da başlatılmış bir hareket-budapest open access initiative sayfasında ayrıntılı bilgi var. tüm dünyadaki üniversiteleri, akademik dergileri, kütüphaneleri arşivlerini dijitalleştirmeye ve internette yayınlamaya davet ediyorlar. çok az sayıda üniversite bundan haberdar ama güzel şeyler de yapmışlar. son 5-10 senedir elektronik ortamda yazılmayan bir bitirme tezi yoktur mesela, işe oradan başlamışlar; open access’i olan üniversitelerin arşivlerindeki lisans, yüksek lisans ve doktora tezlerine ulaşmak için şu adrese gidiyoruz.

open access initiative çerçevesinde, arşivleri dijitalleştirme sürecini daha sancısız kılacak yazılımlar geliştirilmeye başlanmış; grid computing gittikçe yayılmaya başlıyor, örneğin dünyanın en geniş arşivine sahip olduğu söylenen library of congress tamamen dijitalleşme yolunda.

fos hareketine kendi çapında katılan siteler ve üniversitelerle ilgili bol blog siteleri mevcut: onların listesi de şurada. buna benzer daha çok site var ama genelde hepsi birbirini refere ediyor, kendi aralarında dönüp duruyorlar.

bir de akademik arama motorları var: citeseer ve paracite benim bulduklarım. Bu motorlar üzerinden arama yapınca genelde tıp, fizik, astronomi makaleleri bulunuyor –ihtiyacı olan ve bu blog sayesinde bulan olursa ne güzel- ama sosyal bilimler konusunda hala feci tırmalamak gerekiyor.

internette felsefenin haritasını çıkaran peter suber’in haliyle karmaşık sitesinde gani gani link var, yalnız siteye bir girdin mi bir daha zor çıkılıyor ya da bir daha geri dönülemiyor.

ve de son olarak, tüm bu adreslerden şimdilik çok fazla şey beklememek lazım, aradığınızı bulsalar bile, buldukları yer open access’e geçmediği için yine bir yerde tıkanıp kalma olasılığı var. şimdilik kişisel girişimler sonucunda kurulan web siteleriyle idare etmek zorundayız ya da open access’in bir an önce yayılması için initiative’in help sayfasındaki listeyi ilgili kişilere iletmek lazım gelir.