yapay alfabeler, bir dilin ya da kültürün doğal evriminin bir parçası olarak gelişen alfabelerin aksine, bir birey ya da bir grup insan tarafından özel olarak tasarlanmış yazı sistemleridir.bunlardan en meşhuru sözlüklerden aşina olduğumuz uluslararası fonetik alfabesi (international phonetic alphabet)’dir. alexander melville bell‘in visible speech‘i ve john malone‘un unifon‘u pedagojik kullanım için, blissymbols ise ortak dili olmayan farklı kültürlerden insanların iletişim kurmak için kullanabileceği bir uluslararası yardımcı dil (international auxiliary language) olarak geliştirilmiştir. shavian alphabet, alphabet 26, ve the deseret alphabet ise ingilizce için imla reformu olarak kabul edilen yapay alfabe türleridir. stenografi (shorthand) sistemleri de yapay alfabeler olarak kabul edilebilir.
blissymbols – “sinemaya gitmek istiyorum”
tüm bunları size neden aktarmaya karar verdiğime gelince; geçenlerde gezinirken redesigned alphabet başlıklı ilginç bir bloğa denk geldim ve hakkında yüzeysel bir araştırma yapınca yapay alfabelerle karşılaştım.
alfabe 26, amerikalı grafik tasarımcı bradbury thompson tarafından 1950 yılında tasarlanmış bir yapay alfabe. thomson, 26 harften oluşan ingiliz alfabesindeki her harf için büyük ve küçük harf (A ve a gibi) ayrımı yapmaksızın, ortak birer sembol dizayn etmiş. bunu yapmaktaki amacı ise alfabeyi düzenleyerek, daha mantıklı ve sezgisel bir hale sokmak ve çocukların aynı harf için iki farklı sembol kullanılması nedeni ile karşı karşıya kaldıkları öğrenme güçlüğüne de bir son vermek. bildiğimiz üzere ingiliz alfabesi 26 harften oluşuyor ve bu harfler (büyük ve küçük harfler) için toplam 45 sembol kullanılıyor.bu arada alfabe 26, büyük harfleri tamamen ortadan kaldırmıyor, sadece büyük ve küçük harfler için ortak birer sembol kullanıyor ve büyük harfleri de küçük harflerin daha büyük formları haline getiriyor o kadar. “a”, “e”, “m” ve “n” harfleri için standard küçük harf sembollerini kullanırken, diğer tüm harfleri standart büyük harf sembolleri ile kullanıyor.
alfabe 26
yukarıdaki imajda da görüldüğü üzere alfabe 26, birbirinden farklı 19 harfin onbeşinin [siyah renkli harfler] büyük harf formlarını; dördünün [yeşil renkli harfler] ise küçük harf formlarını kullanmaktan yana. geri kalan 7 harfin [mavi renkli harfler] büyük ve küçük harf formları zaten aynı.
thompson’un varolandan daha iyi bir alfabe tasarlama denemeleri bundan 15 yıl öncesinde başlamış. 1949 yılında thompson, oğlunun okuma yazma öğrenme çalışmalarını izlerken bir keşif yapmış: ufaklık, okumaya çalıştığı metnin ilk cümlesi “Run Pal”ı rahatlıkla okurken, ikinci cümle olan “See him run”ı okumakta güçlük çekiyormuş. ufaklığın kafasını karıştıran şey, ilk cümlede kullanılan ‘R’ harfinin, aynı ses için kullanılıyor olmasına rağmen ikinci cümlede bambaşka bir hal alıp ‘r’ye dönüşmesi imiş. mantıklı… ve bu keşiften yola çıkarak bay thompson, alfabenin standart hali ile okuma-yazma öğrenmenin ve okuma-yazma işleminin çok daha zor ve yavaş bir süreç haline geldiği kararına varmış.thompson, 1995 yılında alfabe 26’nın tasarımını henüz bitirmeden ölünce plan sonuçlanamamış. thompson’ın son yıllarında alfabe 26 için kendisi ile beraber çalışmış ve kendisinin uzaktan akrabası olan paul baker, thompson’ın çalışmalarının devamı niteliğinde yeni bir çalışma yapmış ve böylelikle alfabe 26’nın yeni dijital versiyonu ortaya çıkmış.ayrıca alfabe 26 için harold lohner‘ın tasarladığı MEAN 26 fontunun ekran görüntülerini şurada inceleyebilir, buradan da MEAN 26 font dosyasını indirebilirsiniz.uygulanmaya başlandığında altyapı neleri gerektirir, bizim alfabemiz için neler yapılması gerekir gibi konuları şimdilik es geçersek, alfabe 26 gerçekten çekici bir öneri gibi görünüyor.
yorumlar
Bu da ermeni alfabesi, asıl buna bir baksın amcam, harfler birbirine bu kadar mı benzer olur?
yav uzantıya baktım da, alt alta, 12 harf, her bir satırda bunlardan 4 ü w gibi bir harf bir de ikisi u gibi bir harf. Harbi ilginç yani…
farkında olmadan senelerdir bu alfabeyi kullanıyormuşum yahu, muhteşem.
ermeni alfabesindeki harfler ve latin alfabesine göre karşılıklar burda ve şurda yer almakta.
Bende bir ara Greek Alfabesiyle bozmuştum kafayı. Yazdığım sözcükler Türkçe’ydi ama kullandığım alfabe Yunanca’ydı. Bazı seslerin tam karşılığı olmadığı için ortaya tuhaf şeyler çıkıyordu. Ama bu sayede Türkiye’ye gelen Yunan arkadaşlarımın “nasilsin, o arkadasin adi acmet’mi?” gibi konuşmalarının nedenini anlamıştım. Ne de olsa yazdıkları gibi konuşuyorlardı…