bildirgec.org

2003 altın küre ödüllü ve 2003 oscar ödülleri en iyi yönetmen adayı olan pedro almodovar’ın son filmi “konuş onunla” hakkında detaylı bir inceleme yazısı okumak isteyenlerdenseniz, alttaki turuncu “devamı” linkine tıklayacaksınız demektir.

orijinal adı : hable con ella)
yönetmen: pedro almodovar
yapım yılı: 2002
oyuncular: javier camara (benigno), dario grandinetti (marco), leonor Watling (alicia), rosario flores (lydia), adolfo fernandez (nino de valencia)

+ giriş

filmin kopya sayısının azlığı nedeniyle bir çok ilde çok sonra ve kısıtlı sayıda gösterime girmiş olmasına karşın, bağımsız avrupa sinemasının örnek yönetmenlerinden pedro almodovar’ın son filmi olan “konuş onunla” hakkında, elimden geldiğince detaya girerek bir kritik yazısı yazmak niyetindeyim.

eğer hala filmi izleme şansınız olduğunu düşünüyorsanız size tavsiyem bu yazıyı okumamanız yönünde olacaktır. eğer seyrettiniz ya da seyretmekten ümidinizi kestiyseniz, hadi hemen okumaya başlayın!

+ konusu

kadın matador lydia’nın kendisi gibi ünlü bir matador olan sevgilisi ile yaşadığı problemler sonucunda, biraz da kendisini ispatlamak amacıyla, giriştiği 6 boğa ile boğa güreşi yapma kararı gazeteci marco’nun ilgisini çeker. lydia ile ropörtaj yapmak istese de kadın, diğer medya mensupları gibi işin sadece magazin yönünü öne çıkaracağı gerekçesiyle marco’yu reddeder. ancak; marco’nun içten tavrı bir süre sonra lydia ile aralarında bir aşkın başlamasına neden olur.

boğa güreşi günü geldiğinde lydia, marco ile boğa güreşinden sonra konuşmak istediğini söyler ve arenaya çıkar. fakat olaylar beklendiği gibi gitmez ve daha ilk boğada lydia başına ağır darbe alır ve bitkisel hayata girer. kaldırıldığı hastenede lydia’nın yanında refakatçi kalma görevi marco’ya düşer.

marco bu hastenede benigno adında özel bir hastabakıcı ile tanışır. benigno, hayatını hasta annesine bakmaya adamış ve hatta bu uğurda hastabakıcılık okulu ve mektupla eğitim veren güzellik bakımı bölümünü bitirmiş bir erkektir.

annesi ölene kadar evden pek dışarıçıkmadan yaşamış, karşı binadaki dans okulunda ders alan alicia’ya aşık olmuş, onunla tanışmak amacıyla (bir gün onu takip ederek düşürdüğü cüzdanını teslim etmiş ve konuştuğu o kısa süre içinde alicia’nın sessiz filmlerden, bale gösterilerinden hoşlandığını, babasının psikiyatr olduğunu öğrenmiş) elinden gelen her şeyi yapmıştır. hatta, alicia’nın babasından randevu alarak alicia’nın özel hayatına ait bilgileri (hatta ona ait bir saç tokasını) bir dedektif titizliğinde toplayacak kadar da tutkuludur.

benigno aşkını içinde platonik olarak sürdürürken, alicia artık dans okuluna gitmemeye başlamış; işin peşini bırakmayan benigno, alicia’nın yağmurlu bir günde geçirdiği bir trafik kazası sonucu bitkisel hayata girdiğini öğrenmiştir. bu sırada annesi de ölünce yapayalnız kalan benigno, alicia’nın babasının özel hastabakıcı istemesi üzerine, hastanenin kendisini önermesi sonucunda bu işe kabul edilmiştir. marco ile karşılaşana kadar geçen dört yıl boyunca alicia’nın her türlü bakımını yapmış, hatta onun gidemediği bale gösterilerine gitmiş, onun izleyemediği sessiz filmleri izlemiş ve sonrasında alicia’ya anlatmıştır.

marco, sürekli olarak bitkisel hayattaki alicia ile konuşan bu adama başlangıçta temkinli davransa da, “bitkisel hayata girmiş, her şeyden bihaber yaşayan” bu insanlara, “her şey normalmiş gibi davranma” durumunu kabullenir ve benigno ile dost olur.

benigno, “kadınların beyni düşündüğümüzden de karmaşık ve bilinmeyenlerle doludur. bitkisel hayatta olsa dahi onunla konuşmalısın ve onun da seninle konuşmasına izin vermelisin” diyerek marco’yu lydia ile konuşmaya cesaretlendirse de marco, kazadan sonraki lydia ‘yı tanıyamadığını söyleyerek konuşamamaktadır. yine de onun alicia’yı güneşlenmeye çıkarmasını örnek alarak ona lydia ile eşlik eder.

benigno, genç ve güzel bir kız olan alicia’nın erkek hasta bakıcısı olması nedeniyle, ona yaptığı masaj ve bakım yüzünden babası tarafından “cinsel tercihi” konusunda sorguya çekilir. alicia’ya olan aşkı nedeniyle, yanında kalmasına izin vermeyeceğini düşündüğünden, babasına “erkeklerden hoşlandığını” söyler. oysa alicia’ya olan tutkusu ve aşkı, giderek onunla evlenme, ondan çocuk sahibi olma isteğine kadar gelir.

hastane odasında gece gündüz lydia’nın yanından ayrılamayan marco, bir gün lydia’nın matador olan eski sevgilisi nino’yu onunla konuşurken bulur. nino, kazadan sonra hastaneye geldiğini, lydia’nın marco ile “ayrılmak ve nino’ya dönmek istediğini söyleyeceği” konuşmayı yapmadığını anladığını; fakat vicdan azabının ve sevgisinin üstün gelmesi ile artık lydia’nın yanında kalmak istediğini söyler. marco, gördüğü tablo karşısında fazla konuşmaz ve hastaneyi terk ederek işi gereği gezi rehberi hazırlamak amacıyla lübnan’a gider.

tam gideceği gün benigno ile vedalaşan marco, benigno’nun alicia ile evlenme düşüncesini öğrenir ve hayal dünyasında yaşadığını düşündüğü dostunun tehlikeli bir duruma gelmesine engel olmak amacıyla onunla gerçekler hakkında konuşur; yine de benigno’yu ikna edemez.

marco lübnan’a yaptığı yolculukta rastladığı bir gazete küpüründen, bitkisel hayatta olan lydia’nın öldüğü haberini alır. hastaneyi arayınca da lydia’nın bir kaç gün önce öldüğünü, benigno’nun ise hapse atıldığını öğrenir. marco ayrıldıktan kısa bir süre sonra, alicia’nın adetleri düzensizleşince hamile olduğu anlaşılmış; hastane yöneticileri ve çalışanlarının yaptığı toplantı sonucunda bitkisel hayatta olan alicia’nın benigno tarafından tecavüze uğradığı açıklanmış ve benigno hapse atılmıştır.

marco, kimsesi olmayan benigno’nun durumuna yardımcı olmak amacıyla apar topar ispanya’ya döner ve onunla görüşür. benigno, düştüğü durumda bile tek isteği alicia’dan haber almaktır. bu nedenle marco’nun, alicia ile birlikte kalmak üzere döşediği evinde kalmasını ve ona alicia’dan haber getirmesini ister.

marco, hastanedeki dostlarıyla yaptığı görüşmelerden de bir sonuç alamaz. alicia’nın hastaneden babası tarafından alınmasını dışında kimse bir şey bilmemektedir.

bir gün marco, benigno’nun evinden dışarıya bakarken dans okulunda alicia’nın oturduğunu görür ve gözlerine inanamaz. ısrarları sonucunda dans okulunun hocasından bilgi almayı başarır. alicia’ olaylardan bir kaç ay sonra düşük yapmış, sonra da bitkisel hayattan uyanmıştır. şimdi ise yeniden yürümeyi, konuşmayı öğrenmektedir.

marco durumu benigno’ya anlatmayı düşünse de, avukatının “hapisten kaçabileceği, daha tehlikeli girişimlerde bulanabileceği” yolundaki düşünceleri nedeniyle ona olanlardan bahsetmez, daha az ceza alabilmesi amacıyla benigno’dan saklar.

kapatıldığı hapishanenin revirinde çalışan benigno ise durumunun giderek umutsuzlaştığını düşünür ve marco’ya “alicia’nın tokasının bile yanımda olmadığı bir dünyada yaşamanın anlamı yok” yazılı bir mektup bırakarak intihar eder.

marco, olaylardan sonra bir gün bir dans gösterisinde alicia ile karşılaşır. bütün olaylardan habersiz olan alicia, hiç tanımadığı marco ile konuşmak istese de marco yapamaz.

+ anahtar sahneler

++”marco’nun ağlaması”

filmin başında benigno ile marco birbirlerini tanımadan önce ilginç bir dans gösterisi sırasında yanyana oturmaktadırlar. marco, danstan etkilenerek ağlar. benigno bunu farkeder ve alicia’ya anlatır. marco’yu ilk defa hastane odasında görünce de bu görüntü ile onu tanır.

lydia, marco’nun ropörtaj isteğini reddeder ve kendisini eve bırakmasını ister. fakat; evinde bulunan yılandan korkunca marco eve girer ve yılanı öldürür. arabaya bindiğinde eski sevgilisi aklına gelmiş ve ağlamıştır. daha sonra lydia, marco’ya o gece ağlamasından etkilendiğini söyleyerek birlikte olduğunu anlatır.

marco, benigno’nun ölüm haberini hapishane müdürünün odasında alınca ağlar. (bana kalırsa bu sahne, zeki demirkubuz’un filmlerinde -özellikle yazgı’da- işlendiği şekilde, resmi otoritenin karşısında –burada koltuğuna rahatça gömülü oturan hapishane müdürü- ayakta durarak gösterilen çaresizliği simgelemekte olması nedeniyle diğerlerine oranla daha acıklı ve etkili görünüyor.)

alicia düzeldikten sonra, şans eseri birlikte seyrettikleri bir bale gösterisinde marco ağlar ve böylece filmin başında benigno’nun dikkatini çektiği gibi bu sefer de alicia’nın dikkatini çeker. (uğruna öldüğü biri ile bundan haberi olmadan yaşayan birinin, “ve” bağlacı olmak görevi burada marco’ya düşmüştür.)

almodovar filmlerinde kadınlar her zaman güçlü karakterleri ile dikkati çekerler. “iyi erkekler” (kadınlara gereken önemi veren, onları anlayan vs.) ise genellikle efemine ya da travestidir. yani almodovar’a göre sadece “kadınlık durumuna” yakın olan erkekler “iyi” olabilir.

bu filme benigno yer yer efemine tavırlarıyla “iyi” erkek rolüne bürünse de, cinsel yönden kadınlarca daha çekici bulunan marco (hastenede çalışan hastabakıcı kadınlar, kendi aralarında sık sık marco’nun yakışıklılığından, benigno’nun ise efemineliğinden bahsederler.) bu kalıba uymamaktadır.

sanırım almodovar, genellikle kadın özelliği olarak düşünülen “ağlama” durumunun marco’da olması ile hem marco’nun “iyi” karakteri olduğunu simgelemek istemiş, hem de yine bu kadınsı tavır ile baştaki “iyi erkek” kalıbı ile çelişmemek istemiş. ayrıca “ağlama” anahtarını ne kadar çok kapıyı araladığını bizlere göstermek istiyor da olabilir.

++”sessiz film ya da sevişme sahnesi”

alicia, bitkisel hayata girmeden önce benigno ile yaptığı kısa konuşmada “sessiz filmleri yeniden keşfettiğini” söyler. bunun üzerine benigno, alicia’nın hasta bakıcısı olmasından sonra, bakıcılıktan arta kalan boş vakitlerinde de sessiz filmler izleyerek bunları alicia’ya anlatır.

marco lübnan’a gittikten sonra, benigno bir sessiz filme gider. film, zayıflatma üzerine bir ilaç bulmaya çalışan bir bilim kadını ile onun hırslı aşığını konu edinir. kadın ilacı bulunca daha yan etkilerini beklemeden aşığı içer ve bir süre sonra giderek “parmak adam” a dönüşür. adam kadından uzaklaşır ve anne evine sığınır. olanlardan kendisini suçlu hisseden kadın ise rastlantı eseri annesi ile yaşadığını öğrendiği sevgilisini bulur ve onu bu haliyle kabullenir. birlikte yaşamaya başlarlar. filmin son sahnesinde parmak adam ile kadın sevişirler ve parmak adam kadını içinde kaybolur.

benigno bunu alicia’ya anlattığı sırada kendisi ile filmdeki adam arasında paralellikler kurmaktadır. benigno, alica’nın aşkı ile yaralandığını düşünür; alica’da onu sevdiği için iradesi dışında bile olsa da, annesi ile yaşayan benigno’yu tekrar bulmuştur. geriye ise bir tek filmin sonunda olan parmak adamın kadının içinde kaybolma sahnesi kalır.

film süresince zaman zaman efemine görüntü sergilemesine, marco ya da başkaları tarafından tecavüzü yapıp yapmadığı tam olarak anlatılmamasına ve filmde de bu konuda tek bir görüntü olamamasına karşın benigno, (bana kalırsa) bu “sessiz film” sahnesinde anlatıldığı gibi alicia’ya tecavüz etmiştir.

ama alicia’ya olan kendini adamışlığı, aşkı ve tutkusunun gözlerini bağlaması sonucu gerçek hayattan kopan benigno, tecavüz ile “aşk ve hastalık” arasındaki o ince çizgiyi aşmıştır.

almodovar, sanırım yine “iyi erkek” kalıbının sonucu olarak benigno’nun alica’ya tecavüz ettiği sahne görüntüsünü göstermek yerine, (bir anlamda onu yaptığının cezasını seyircinin gözünde hafifletecek şekilde) bir “sessiz film” ile paralellikler kurarak anlatmayı tercih etmiş; yargıyı seyirciye bırakmıştır.

+ küçük detaylar

lydia ile marco’nun bir gitar dinletisine katıldığı sahnede seyirciler arasında oscar ödüllü “annem hakkında her şey” ile tanıdığımız baş rol oyuncusu cecillia roth’u görürüz.

alicia’nın dans hocası olarak ise doktor jivago filminin unutulmaz oyuncusu geraldin chaplin rol almaktadır.

medya’nın, 6 boğa ile araneya çıkma kararı alan kadın matador lydia’ya gösterdiği ilgide ise her zaman magazin havası hakimdir. boğa güreşinden çok, eski sevgili matador nino hakkında konuşulmak istenmektedir. hatta öyle ki, canlı yayınlanan bir televizyon şovunda bile bu konuda rezalet yaşanır.

benigno’nun zaman zaman “casa” (ev) adlı dekorasyon dergisi sayfalarından alicia’ya gösterdiği yatak odası takımının, marco’nun benigno hapisteyken evinde kaldığı oda ile aynı olduğunu izleriz. buradan da benigno için hayatın anlamının, ne pahasına olursa olsun alica ile aynı evde kalmak olduğunu çıkartabiliriz.

+ sonuç

sadece, bir oyuncunun iyi bir yönetmen elinde nasıl harikalar yarattığını görmek için bile seyredilmesi gerektiğine inandığım filmler arasında her zaman almodovar filmlerini sayabilirim.

kaldı ki almodavar filmleri, konuların yaşanabilirliği, insanların gerçekliği, diyalogları, tesadüfleriyle bile mutlaka izlenmesi gereken filmler arasında bence en üst sırada yer almaktadır.

nerede bir pedro alodovar filmi görürseniz mutlaka izleyin ve hayata, kendinize, karşınızdakine ait düşüncelerinizi yeniden gözden geçirin.

sağlıcakla.

(meraklısına not: buradayım, ölmedim!)