Rusya’ da nüfusun yüzde 80’i köylü idi ve köylünün içinde okuma yazmabilen yoktu. Şimdi, okuma yazma bilmeyen bir toplumda, geri bir toplumdagerçekleşti komünizm. Binaenaleyh, ister istemez bu toplumun iç dünyasıkomünizmin şekillenmesinde müessir olacaktı. Bu itibarla kapitalizmde olankepazelikler, komünizmde de vardır. Tecrit edemeyiz. Komünizm, is­tersenizsosyalizm diyelim. Çünkü komünizm yoktur henüz. Bilmiyoruz ne olduğunu.Komünizm diye bir şey yoktur dünyada. Teorik olarak ve pratik olarak yoktur.Komünist değildir Rusya. Sosyalist olmak iddiasındadır. Devlet yok­turkomünizmde. Devlet ortadan kalkar, ondan sonra komünizm merhalesi gelir.Komünizm merhalesi hiçbir yerde tatbik edilmemiştir. Nasıl bir cemi­yetolacağını bilemeyiz komünist cemiyetin. Biz komünist diyoruz. Bu pa­lavradanibaret. Yani gayr-i ilmi ve gayr-i ciddidir. Rusya sosyalizmi tatbik etmeksuretiyle günün birinde komünizme geçmek iddia ve arzusundadır. Komünizmegeçmesi için devletin ortadan kalkması lazım. Devlet oldukça komünizmolamaz. Elbette, bugün tatbik edilen şekliyle Rusya’da, sosya­lizm,kapitalizmin bütün kepazeliklerine vâristir Yani bunları ayırmak mümkündeğildir. İkisi de Avrupa menbalıdır. Buna Rusya bir Rus mistiğigetirmiştir. Rus insanı cahil olduğundan, yontulmamış olduğundan, tabiata veAllah’a daha yakındır. Yani kâfi derecede medeni değildir. Fakat doktrinolarak, bir doktrindir sosyalizm. Sair kendinde bütün doktrinlerinhatalarını taşır sosyalizm.Dün böyleydi durum.