Türkler var olduklarından beridir yazılı belgeler saklamak konusunda başarılı değiller. Bu konu gerçekten bizler ve bizden sonrakiler için can sıkıcı bir durum. Türk tarihini araştırmak isterseniz ya Çin kaynaklarına bakmak zorundasın ya Ruslara. Belli bir tarihten sonra ise Arap kaynaklarından takip edebilirsiniz. Tarihle ilgili bütün bilgiler karartılabilir, bütün bilgiler kirletilebilir ama günümüze kadar ulaşabilenleri işte bunlar üzerinde durulması gerekir. Şimdi Orhun Abideleri hakkında birkaç bilgi toplamaya çalıştım.İlk olarak Orhun Abidelerinden başlamak istedim. Türk isminin kullanıldığı ilk eser. Türk sanatının, Türk devletinin başlangıcıdır. Elbette Hunları da unutmamak gerekir. Ancak Orhun Abideleri Türk dilinin, sanatının, tarihinin, devlet yönetiminin ne kadar ilerde olduğunu bize kanıtlar. Yaşadığımız asır da unutturulmaya çalışılan tarihimiz, bize bu taşların üzerinde uyarılarını da yapmakta, öğütlerini de vermekte, yaşananları anlatmaktadır.Yazıtlar ile ilgili bilgi vermeden önce Orhun Abidelerinin bulunuşundan bahsedeyim. Rus tarihçi Yadrintsev 1889 yılında Kültigin ve Bilge Kağan abideleri olduğu sonradan anlaşılan Orhun Abidelerini bulur. Bunun üzerine 1890 yılında Heikel başkanlığında bir Fin heyeti, 1891 yılında Radolff başkanlığında Rus heyeti Orhun vadisinde araştırmalarına devam ederler. Ancak 1893 yılında bilgin Vilhelm Thomsen bulunan yazıtları çözmüştür.Abideler Moğolistan’ın kuzeyindedir. Başkent Ulan Bator’un dışında kalmaktadır. Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları, Koçho Tsaydam bölgesindeki Orhun Irmağı civarında; Bilge Tonyukuk yazıtları ise, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarından yaklaşık 360 km uzakta, Tola Irmağı’nın yukarı yatağındaki Bayn Tsokto (Bayn Çokto) bölgesindedir. Tonyukuk Anıtı 720 li yıllarda dikilmiştir.Kendisi tarafından dikilmiştir. Kültigin Anıtı ise 732 yılında Bilge Kağanın ağzından yazılmıştır. Bilge Kağan Anıtı da 735 yılında oğlu tarafından dikilmiştir. Anıtlar 38 harfli Göktürk alfabesi kullanılmıştır. Harfler yukarıdan aşağı sıralanmış, satırlarsa sağdan sola doğru istiflenmiştir.Tonyukuk Anıtı:
Tonyukuk Bilge Kağan’ın başveziridir. Anıtı ise dört cepheli iki adet dikilitaştan oluşmaktadır. Birinci yazıt, 243 cm; ikinci yazıt ise, 217 cm yüksekliğindedir. Birinci yazıtta 35, ikinci yazıtta 27 satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır.Tonyukuk YazıtıEski Metin Örneği
Tonyukuk Külliyesi
Tonyukuk Yazıtı
Kültigin Anıtı:
Boyu 3,35 metredir. Doğu-batı cephelerinin genişliği aşağıda 132, yukarıda 122 santimetredir. Kuzey-güney cepheleri de aşağıda 46, yukarıda 44 santimetredir. Anıttaki satırların uzunluğu 235 santimetredir. Yazıtın doğu yüzünde 40; güney ve kuzey yüzlerinde 13’er satır Göktürk harfli Türkçe metin vardır. Batı yüzünde ise, devrin Tang İmparatoru’nun Köl Tigin’in ölümü dolayısıyla gönderdiği Çince mesajına yer verilmiştir. Ayrıca Kültigin’in heykelinin başı Ulan Bator da Ulusal Moğol Tarihi Müzesi’nde sergileniyor. Bir dönemde Sabancı Müzesinde sergilenmiştir.Kültigin yazıtıEski Metin Örneği
Kültigin Yazıtı
Kültigin Heykelinin Başı
Bilge Kağan Anıtı:
Bilge Kağan adına oğlu Tenri Kağan tarafından yaptırılmıştır. Kültigin Anıtının bir kilometre uzağındadır. Boyu yaklaşık olarak 3,75 metredir. Yazıtın doğu yüzünde 41, kuzey ve güney yüzlerinde 15’er satır Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır. Batı yüzünde ise, Çince bir metin bulunmaktadır.Bilge Kağan YazıtıEski Metin Örneği
Bilge Kağan Yazıtı
yorumlar
ilk resim çoook enteresan..
kalbim kötü..
olumlu ya da olumsuz yorum yapılması çok önemli… bir miktar bilgi aktarabilmişsem ne mutlu bana… Bu kadar zengin bir geçmişten bu kadar az bilgi ve belge ..sıkıntı bu nokta da…
elbette bir ölçüt yok ama dünyanın en eski toplulukları arasındayız.. Bu yüzdende sağlam bir geçmiş veya kültürümüz var.. İyi yada kötü …Burada bu şekilde cümle kurmamın sebebi ise günümüzde planlı bir şekilde tarihimizden uzaklaştırılmaya çalışıyoruz. bunu bazen kişileri karalayarak bazende olayları saptırarak yapıyorlar..Gerçeğin böyle olmadığını düşünerek söylenmiştir…