Evvela ismi konmuş, lakin halen cismi, mahiyeti sırlar gölgesinde salınmakta olan Cemre‘ye;(Asırların gün hükmünde olduğu yağmurun öyküsünün satır aralarında, tabiatta bir ilginç varlık olan insanın da zikredilmesi kadar sıradan bir vakıa bulunamaz)

Meteoroloji kelimesi ilk kez Aristo tarafından dünya bilimlerine ilişkin ele aldığı Meteorologica yazısında dillendirilmiştir ki şol eser aynı zamanda dört elementten (ateş, su toprak, hava), su buharından, havadan, jeoloji ve hidrolojiden de bahseden başat bir yazıt olagelmiştir yüzlerce sene. Bununla birlikte belirli coğrafyaların türlü halklarınca, geçmişi yüzlerce yıla dayalı gözlemlerin derlenmesi neticesinde hayata ve hayatta kalmaya dair önemli kimi olayların (tohum ekme, ağaç budama, çiçek ekme, vb.) bu gözlem bilgilerinden faydalanılarak takip edilmesi sonucunda halk edilmiştir folklorik meteoroloji. Bir nevi yazılı olmayan takvimdir.

Biçare insanları zamanında etkileyen en önemli hava olaylarının fırtınalar olmasından dolayı bahsi geçen gözlem dizisine, Fırtınalar Takvimidemek de yanlış olmaz.Kimi “havayi” meteorolojik olaylar, tarihin akışına dahi yıkıcı şekilde etki etmişlerdir. Hal böyle iken hava ile ilintili olaylara dair insanların daha bir pür dikkat kesilmeleri takdir edilirse son derece normaldir.Anadoluya ait söylencelerdeki havaya dair tahminlerin halk ağzındaki söylenişlerini bazı ana başlıklarla derlemek mümkün; Verilecek ilk örnek, ‘erbain’ diğer adı ile ‘zemheri’ denen 21 Aralık’tan 30 Ocak’a kadar süren günlerdir. Zemheride bilindiği gibi bir gün dönümü yaşanmakta ve 21 Aralık günü her sene, gecelerin uzunluğu bahsinde periyodik bir rekora imza atmaktadır. İkinci örnek ise hamsin günleri olabilir. Kaldı ki hamsin 31 Ocak’ta başlayıp 21 Mart’a kadar kimi zaman 50, kimi zaman ise 45 gün sürer. ‘Hamsin’ dönemi boyunca 8 Ocak’ta zemheri fırtınası, 11-25 Ocak günleri arasında çok şiddetli soğuklar, 18 Ocak’ta fırtına ve 5 Şubat günü ise şiddetli soğuklar görülür. Bir diğer önemli gün dizisi ise adına ‘Sayılı doksan’ dedikleri periyoddur. Eski zamanlarda “Sayılı doksan’ denilen deyim; erbain (40 gün) ve hamsin (50 gün) dönemlerinin her ikisinin de toplamı anlamında kullanılan bir sözdür ve bu 90 gün boyunca kış olacağı anlamındadır. (Coğrafyamızda vakti ile tariflenen/sınıflandırılan çeşit olayları yazının sonunda verilen Buğday Ajandası derlemesinde bulmanız mümkün. )Şüphesiz tariflenilen hava gözlem metodu sadece ve sadece Anadolu’daki yerleşik insanlara ait bir olgu olmayıp, dünya üzerindeki türlü halkların yaşantılarında da büyük öneme sahip olaylara vesile olmuştur. Misalen paylaşılan kimi ilginç periyodik hava olaylarına ilişkin meteoroloji metodolojisinin filizlenmesine ilişkin bazı bilgilere şu siteden ulaşmanız mümkün)İncilin ortaya çıkmasının daha ilk demlerinde dahi ipuçları göz önüne serilen “havayı gözleyebilir lakin zamanın işaretlerini yorumlayamazsınız”meteorolojik söylencelerinden gelen arayış daha sonra Toricelli’nin barometreyi icadı ertesinde açılan kapı ile birlikte çığ misal artmaya ve gelişmeye başladı. Günümüzde uydulardan, çeşitli radar teknolojilerinden istifade eden meteoroloji ilmi, hayatımıza dair rahatlatıcı tavsiyeler vermeye devam etmektedir.Anadolu;’nun folklorik meteorolojisine dair paylaşacağım tarihleri toplu halde burada da bulabilmeniz mümkün, ancak derlediğim veriler, Buğday Ekoloji Ajandası’nın 2005sayısından olacak.ARALIK 200421 Aralık 2004 _Gün dönümü fırtınası /Erbain’in başlangıcıOCAK 20058 Ocak _Zemherifırtınası (30 Ocak’a kadar- Zemheri Haftası)28 Ocak –Ayandon Fırtınası30 Ocak-Erbain’in sonu31 Ocak-Hamsin’in başlangıcı Hamsin’in başlangıcıŞUBAT 200510 Şubat-Ağaç dikme zamanı20 Şubat-1. Cemre Havaya Düşer27 Şubat-2. Cemre Suya düşer28 Şubat-Leyleklerin gelme zamanıMART 20052 Mart-Ağaçlara su yürüme zamanı6 Mart-3. Cemre toprağa düşer11 Mart-Kocakarı soğukları başlangıcı (Eyyamı Husum denilen 7 günlük kocakarı soğuğunun her günün özel adları sırası ile şöyledir; Sın, Sinnaber, Amir, Mutemir, Muallel, Matfiyülcemer12 Mart-Hüsum Fırtına14 Mart-Kocakarı fırtınası15 Mart-kırlangıçların gelme zamanı18 Mart-Kırlangıç fırtınası20 Mart-İlkbaharın başlangıcı(Dünya Irk ayrımı ile mücadele günü)21 Mart-Nevruz24 Mart-Koz kavuran26 Mart-Çaylak fırtınası28 Mart-Haşeratın kıpırdanışı29 Mart-Çaylakların gelme zamanı30 Mart-Ağaçların yeşermeye başlamasıNİSAN 20052 Nisan-Çiçeklerin açması3 Nisan-Bülbüllerin ötmeye başlaması8 Nisan-Kırlangıç fırtınası15 Nisan-Lale mevsimi16 Nisan-Kuğu fırtınası20 Nisan-Kocaöküz fırtınası (Sitte-i Sevir /6 gün sürer)24 Nisan-İpekböceği’nin yumurtadan çıkmasıMAYIS 20051 Mayıs- Bahar Bayramı4 Mayıs-Çiçek fırtınası (Bu demlerde çiçekleri erkek açan ağaçlar iol fırtınaya yakalanırlarsa alimallah yaz boyu meyvesiz kalıverirler.)6 Mayıs- Hıdırellez13 Mayıs-Mevsimsiz soğuklar17 Mayıs- Filizkıran fırtınası20 Mayıs-Kokulya fırtınası21 Mayıs-Ülker fırtınası26 Mayıs-Toprakta suyun azalması28 Mayıs-Sıcakların başlaması29 Mayıs-Koyun kırpma zamanı30 Mayıs- Kabak meltemiHAZİRAN 200510 Haziran-Ülker Doğumu fırtınası15 Haziran-Toprak bayramı16 Haziran-Güney rüzgarlarının esmesi21 Haziran-Yaz mevsimi başlangıcı24 Haziran-Yaprak aşısı zamanı29 Haziran-Yaprak fırtınası (2 Temmuz’a kadar)TEMMUZ 20053 Temmuz-Sam rüzgarlarının başlangıcı11 Temmuz-Çark dönümü fırtınası28 Temmuz-Kara Erik fırtınası (Üzümlerin kararmaya başlaması)30 Temmuz-Kızılerik fırtınasıAĞUSTOS 20051 Ağustos- Eyyam-ı Bahür (En sıcak günler ) 8 Ağustos’a kadar18 Ağustos-Yemişlerin tam olgunlaşması21 Ağustos-Yaprakların sararmaya başlaması25 Ağustos-Sam rüzgarlarının sonu28 Ağustos-Leyleklerin sıcak ülkelere gitme zamanı31 Ağustos-Mercan fırtınasıEYLÜL 20057 Eylül – Bıldırcın Geçimi fırtınası/Koç ayırma zamanı13 Eylül-Çaylak fırtınası21 Eylül-Sonbaharın başlangıcı24 Eylül-Yaprak dökümü28 Eylül-Kestane fırtınası (Kestane karası fırtınası)29 Eylül-Ağaçlarda suların azalması30 Eylül-Turna geçimi fırtınasıEKİM 20051 Ekim-Sıcakların sona ermesi2 Ekim-Turnaların göçü(Dünya kuş gözlem günü)4 Ekim-Koç katımı fırtınası (5 Ekim’e kadar)15 Ekim-Meryem ana fırtınası/Yağmur mevsiminin başlaması18 Ekim-Kırlangıç fırtınası19 Ekim-Ağaç dikme zamanı21 Ekim-Bağ bozumu zamanı22 Ekim-Bağ bozumu fırtınası26 Ekim-Suların soğumaya başlaması27 Ekim-Balık fırtınası31 Ekim-Ağaç budama zamanıKASIM 20052 Kasım-Kuş geçimi fırtınası4 Kasım-Lodos rüzgarları9 Kasım-Çiy düşme zamanı12 Kasım-Pastırma yazı16 Kasım-Haşeratın saklanması24 Kasım-Soğukların başlaması27 Kasım-Ağaçlara su yürüme zamanı29 Kasım (Hiçbirşey satın almama günü J )ARALIK 20051 Aralık-Keskin rüzgarlar2 Aralık-Ülker Dönümü fırtınası9 Aralık-Karakış fırtınası21 Aralık-Gündönümü fırtınası/Kış mevsiminin başlaması/Erbain’in başlangıcıSon olarak, mizahın da en az meteoroloji kadar hayatın bir parçası olmasından ötürü, her iki sahanın zaman zaman dahi olsa kesiştiği demlere dair yazılı bir görsel paylaşımda bulunmak isterim folklorik meteorolojiye dair;

Kış başlamak üzeredir. Kızılderili topluluğu şefin etrafına toplanmış, kışın sert mi yoksa yumuşak mı geçeceğini öğrenmekisterler. Geleneksel yeteneklerini dedelerinden bu yana çoktan kaybetmiş bulunan şef işi sağlama almak için kışın sert geçeceğini ve mümkün olduğunca fazla odun toplamalarını söyler kabilesine.Akıllı bir adam olan şef birkaç gün sonra yakınlardaki meteoroloji istasyonuna telefon eder: “Bu kış soğuk mu geçecek sizce?” Meteorolog cevap verir: “Evet, oldukça sert geçeceğe benziyor.”Bu cevabı alan şef derhal kabilesine döner ve kışın çok sertgeçeceğini, daha çok odun parçası toplamaları gerektiğini söyler.Bir süre sonra Meteoroloji istasyonunu tekrar arar ve sorar:”Kış hala soğuk mu geçeceğe benziyor ?”. “Evet”der karşıdaki: “Oldukça soğuk geçeceğe benziyor.”Şef kabilesine döner ve sadece odunları değil bulabildikleri her çalı çırpıyı toplamalarını ister.Birkaç gün sonra Meteoroloji istasyonunu tekrar arar: “Kışın sert geçeceğinden gerçekten emin misiniz?”.Adam:”Kesinlikle. Bugüne dek yaşanan en sert kışlardan birini yaşayacağız gibi görünüyor.””Nasıl bu kadar emin olabiliyorsunuz ?””diye sorar şef.Meteorolog yanıtlar: “Kızılderililer çılgınlar gibi odun topluyorlar da ondan…”