Açmış menar kitabını okuyordum.kıyas-ı fukuha faslına geldiğimde; neden bu faslı tercüme edip şöyle bir yazı hazırlamayayım dedim.Aslında bir ara menar kitabının tamamını tecüme etmek, en azından kısaca her konuya deyinmek niyetindeydim ama maalesef o kadar zamanım yok.Kıyas günlük hayatta bir çok kez karşımıza çıkan bir mefhumdur.En basitinden; çocukların “anne kardeşime izin veriyorsun da bana neden izin vermiyorsun” gibi feryatlarından tutunda daha neler neler.Önce kitap hakkında kısa bir malumat vereyim.Menar: Arapça da 4.babdan ismi zaman, ismi mekan.(mastar mimi)”Musannıfı: Ebülberekat Hafızüddin Abdullah bin Ahmed, Hanefi fıkıh âlimidir. 1310 da Bağdat’ta vefat etti. Vafi ve bunun şerhi Kafi ve Kenz-üd-dekaik kitapları ve Medarik tefsiri ile Menar adında üsuli fıkıh kitabı meşhurdur. Ömer Nesefinin Manzumesini şerh edip, Müstasfa adını vermiştir. Umde-tül-akaid kitabı, William Courton tarafından 1843 de Londra’da basılmıştır.”(diyor pasta-copymiz ve haklıdır )Kıyas-ı fukuha edille-i şeriyenin dördüncüsüdür olup kuran-ı kerimden ve hadislerden fetva çıkarmakta kullanılan bir yöntemdir .Edille-i şeriye dediğimiz şey ise şeriatın aslı olup dört tanedir.1-kitap(kuran-ı kerim)2-sünnet3-icma:ümmet-i muhammedin müctehilerinin bir fıkhi üzerinde ittifak etmesidir.4-kıyas-ı fukuhaBenim anlatmak istediğim ise sağlıklı bir kıyas nasıl kurulur. Bizim fıkh-ı bir mesele üzerinde fetva vermek gibi derdimiz olmadığını bildiğimden konuyu biraz dini boyutunda çıkarmak için misalleri değiştireyim dedim.Nedir kıyas?Kıyas: Hüküm ve illette makisi, makisin aleyhe müsavi kılmaktır.(türkçesi bu )Makis:kıyasımız Makisin aleyh: kendsine kıyas yapılan şey(benzeyen kendisine benzetilen gibi bir şey)Peki sahih yani kurduğumuz kıyasın ilmi bir değer ifade etmesi için gereken şartlar nelerdir?1-Makisin aleyh nassı ahar sebebiyle kendi hüküme mahsus olmayancak.(evet anladık geçiyoruz).yani şunu demek istiyor musannıf ; yaptığın kıyas sadece bir kişye mahsus olmayacak.Genel bir kaide olması lazım.2-Asıl kendisi sebebiyle kıyastan dönülmüş olmayacak.Mesela bir güvenlik görevlisi fabrikaya girmesi yasak olan bir kişiye kıyak geçerek içeri aldı.sizi ise almadı.Sizin o kişiyi örnek göstererek “onu aldın beni neden almıyorsun” demeniz kıyasa ters düşer.O kıyak geçilen kişi zaten oraya girmemesi gerek bir kişiydi.Dolayısıyla eğer o kişi sizide içeri alırsa sizin içeride bulunmanız yine kuralların çiğnenmesi anlamına gelir.Sizden önceki kişiye kıyak geçilmesi sizi haklı çıkarmaz3-Nass ile sabit olan hükmü şerinin bi aynihi asıldan fera geçmesidir.Misalim fıkhi bir konu üzerinde olacak ama umarım konu anlaşılır.Mesela islamda viskide şarap gibi haramdır.Ayetle yasaklanan şarap olmasına rağmen viskide ona kıyasla yasaklanmıştır.Bu şartta bahsedilen asıl: şarap, feri ise:viskidir.Bu şarta göre ikisinin de yasaklık derecesi aynıdır.İkiside aynı derecede önemlidir.Yani bir kıyas yapılacaksa; kıyas yaptığımız iki şey birbiriyle aynı derecede önemli olmalıdır.4-Feri aslın naziri olacak.(vasfen).yani sepepleri benzeyecek.yukarıdaki misale ilave edersek; viskide şarap gibi sarhoş edicidir.Yani bu iki içki vasfında “sarhoş edicilik” özelliğini barındırmakta.5-feride nas olmayacak.Dini olarak şöyle açıklanır.Eğer kıyas yapılan şey hakkında bir ayet, bir hadis veya huccet(delil) olabilecek bir şey varsa zaten kıyas yapılmaz ve ona tabi olunur.bu belki şöyle izah edilir.Diyelimki bilimsel bir konu hakkında konuşuyorsunuz.Siz bir konuyu başka bir konuya kıyas ederek ”eğer o öyleyse bu da böyle olmalı ”diyorsunuz.Ve yukarıdaki bütün şartlara da uyuyor.ama bir bakıyorsunuz bilim sizin dediğinizi çürütmüş.O vakit yaptığınız kıyasın bir kıymeti yoktur.6-Nassın kıyastan sonra önceki hali üzere vaki olmasıdır.Bütün bu beş şarta bağlı kalarak bir kıyas kurdunuz.Çabaladınız ,didindiniz.Sonunun da bir baktınız ki ; bir kıyas kurdunuz ama kıyas kurduğunuz şeyde ufak değişiklikler meydana gelmiş.Bu kıyasında hiçbir değeri yoktur.yani “illede kıyas olsun” diye asılda ufak tefek değişiklikler yapma hakkınız yok.Umarın faydalı bir yazı olmuştur.