bildirgec.org

Hollywood’a yepyeni bir sayfa açmış olan Orson Welles, 1915 ile 1985 tarihleri arasında yaşamış usta bir yönetmen, yapımcı ve başarılı bir aktördür. Edebiyat dünyasında büyük tartışmalara sebebiyet veren Franz Kafka’nın ‘Dava’ adlı eserinden uyarlanan “Le procès“de 1992 senesinde yaşamını yitiren aktör Anthony Perkins, 1928 doğumlu Fransız aktris Jeanne Moreau, Michael Lonsdale, Romy Schneider, Elsa Martinelli, Arnoldo Foà ve Welles’in kendisi rol alıyor. Çekimleri Fransa, İtalya ve Hırvatistan’da tamamlanan ve orjinal süresi 118 dakika olan film, İngilizce’ye ‘The Trial’, Türkçe’ye de ‘Dava’ olarak çevrildi. Welles’in en iyi filmlerinden biri olarak gördüğü “Le procès” için Jackie Gleason‘un rol alması isteniyordu ancak rolü Welles üstlendiği için Gleason’a yer verilmedi.

Sinema dahisi Orson Welles‘in yönetmenliğini yaptığı sinema filmi “Campanadas a medianoche“, ünlü İngiliz şair Shakespeare’nin birkaç eserinden uyarlandı. 1965 senesinde vizyona giren yapım, ‘En İyi Erkek Oyuncu’ dalında BAFTA adayı oldu. Filmde Welles’in yanı sıra Fransız aktris Jeanne Moreau, Oscar Ödüllü İngiliz aktris Margaret Rutherford ve Oscar Ödüllü İngiliz aktör John Gielgud rol alıyor. 1 Milyon Dolar’dan az bir bütçeyle tamamlanan ve dilimize ‘Gece Yarısı Çanları’ olarak çevrilen filmin çekimleri İspanya’da yapıldı.

Sherwood King’in romanından uyarlanan sinema filmi “The Lady From Shanghai” (Şangaylı Kadın), sinema dehası Orson Welles tarafından çekildi. Başrollerini yine Welles ile o zamanlar evli olduğu ünlü aktris Rita Hayworth‘un paylaştıkları film, 2 Milyon Dolar gibi bir bütçeyle Amerika’da çekildi. Başarılı bir film-noir örneği olan “The Lady From Shanghai“de Glenn Anders, Carl Frank, Ted de Corsia, Erskine Sanford ve Gus Schilling gibi isimler de rol alıyor. Filmin tanıtım videosunu buradan izleyebilirsiniz.

1906 ile 1976 seneleri arasında yaşamış olan İngiliz yönetmen Carol Reed‘in çektiği sinema filmi “The Third Man“, 1949 senesinde vizyona girdi. Amerikan aktör Joseph Cotten, İtalyan aktris Alida Valli ve sinema dehası Orson Welles‘in başrollerini paylaştıkları filmin çekimleri Avusturya ve İngiltere’de yapıldı. En İyi Film Görüntüsü (siyah-beyaz) dalında Oscar Ödülü kazanan film, En İyi Yönetmen ve En İyi Film Düzenleme dallarında Oscar adayı oldu.

Amerika’da yaşayan Holly Martins, başarılı bir yazardır. Eski silah arkadaşı Harry Lime’yi ziyaret etmek için Viyana’ya giden Martins, arkadaşının bir trafik kazası sonucu öldüğünü öğrenir.Bu beklenmedik durum karşısında şoka uğrayan Martins, işin içinde başka bir iş olabileceğinden şüphelenip olayı araştırmaya karar verir.

1915’te Amerika’da doğan ve sinema dehası olarak kabul edilen Orson Welles, 30’dan fazla esere yönetmenlik ve 100’den fazla yapımda oyunculuk yaparak 1985 senesinde 70 yaşındayken hayata gözlerini yumdu. Welles’in çektiği sinema filmi “Mr. Arkadin” (ilk adı “Confidential Report” idi), yönetmenin başyapıtları arasında yer alıyor. Hem yönetmenliğini, hem senaristliğini, hem de başoyunculuğunu yaptığı filmde Peter van Eyck, Michael Redgrave, Akim Tamiroff, Patricia Medina, Katina Paxinou, Robert Arden ve Paola Mori gibi isimler rol alıyor.

Sigara kaçaklığı yapan Stratten, tesadüf sonucu bir cinayete tanık olur. Cinayet kurbanının yanına yaklaşan genç adam, son nefesini vermek üzere olan adamdan ‘Gregory Arkadin’ ismini duyar. O sırada gelen polisler tarafından tutuklanan Stratten, kaçakçılıktan hapis cezası alır. Bir sene hapis yatan genç adam, Arkadin’i bulmaya karrar verir, ancak dünyanın sayılı zenginlerinden biri olan Arkadin’e yaklaşmak o kadar da kolay değildir. Bu sebeple Arkadin’in biricik kızı Raina’ya ulaşan genç adam, sonunda Arkadin’in evine kabul edilmiştir.

“Citizen Kane” ile dünya çapında bir ün elde eden sinemanın usta isimlerinden Amerikan aktör/ yapımcı Orson Welles‘in yönetmenliğini yaptığı sinema filmi “Touch of Evil” (Bitmeyen Balayı), 1958 senesinde (ülkemizde 1965) vizyona girdi. Whit Masterson’un romanından uyarlanan ve 1 Milyon Dolardan az bir bütçeyle tamamlanan “Touch of Evil”, başarılı bir film-noir örneğidir. 2008 senesinde hayatını kaybeden Amerikan aktör Charlton Heston, 2004 senesinde hayatını kaybeden aktris Janet Leigh ve Welles’in kendisinin rol aldığı yapımda Dennis Weaver, Akim Tamiroff, Joanna Moore, Ray Collins, Joseph Calleia, Valentin de Vargas ve Mort Mills gibi isimler de rol alıyor.

1819 – 1891 tarihleri arasında yaşamış olan Amerikan yazar Herman Melville‘in 1851 senesinde yazdığı “Moby-Dick” adlı romanından uyarlanan 1956 çıkışlı sinema filmi “Moby Dick“, iki Oscar’lı aktör/ yönetmen John Huston tarafından yönetildi. Gregory Peck ve Richard Basehart‘ın başrollerini paylaştıkları yapımda aktör/ yönetmen Orson Welles de yer alıyor.
Ishmael’in sözlerinden dinleyeceğimiz bu hikaye, bir balina ile deniz adamının rövanş maçı ya da salt meydan okuma değil; iki canlının birbirine duyduğu aşk, nefret, intikam hırsı ve cesaret örneğidir.

Okyanusun en büyük ve şaşırtıcı beyazlıktaki balinası Moby Dick, bir çok denizci tarafından yakalanmaya çalışılmış, fakat başarılı olunamamıştır. Seneler önce Moby Dick’i yakalama umuduyla okyanusa açılan Kaptan Ahab da dev balinayla sıcak savaş içerisine girmiş, lakin balinayı kaybettiği gibi bir bacağını da bu savaş uğruna feda etmiştir.

İspanyol asıllı flamenko dansçısı Eduardo Cansino ve İrlanda – İngiliz asıllı Broadway kızı Volga Hayworth’un kızı olarak, 17 Ekim 1918 tarihinde, New York, Brooklyn’de dünyaya gelen Margarita Carmen Cansino, henüz 8 yaşındayken babasıyla birlikte “Anna Case In La Fiesta” adlı kısa filmde dansçı olarak göründü. Genç bir kız olunca, Hollywood hayalinin peşinden gitmesi gerektiğini anlayan Margarita, ilk olarak adını, sonra saç rengini değiştirdi; ‘Rita’ adına annesinin ‘Hayworth’ soyadını ekledi ve koyu kahveerengi saçlarını kızıla boyayarak, sinema tarihinin en büyüleyici kadınlarından birini yarattı; Rita Hayworth.
1934 senesinde ilk uzun metraj filminde, “Cruz Diablo“da rol alan Rita, 1935 senesinde “Under the Pampas Moon“, “Charlie Chan In Egypt” (‘Nayda‘ karakteriyle), “Dante’s Inferno“, “Piernes De Seda” (Silk Legs), “Hi, Gaucho!” (‘Dolores‘ karakteriyle), “Paddy O’Day” (‘Tamara Petrovitch‘ karakteriyle) ve Tay Garnett‘in yönetmenliğini yaptığı “Professional Soldier” adlı yapımda yer aldı. Filmlerin dans sahnelerinde anlık görünen Rita, 1936 senesinde “Human Cargo” adlı komedi yapımı ve ‘En İyi Dans Sahnesi Yönetmeni’ dalında Oscar adayı olan “Dancing Pirate” adlı yapımda yer aldı. Aynı yıl, “Meet Nero Wolfe” (‘Maria Maringola‘ karakteriyle) ve “Rebellion” (‘Paula Castillo‘ karakteriyle) adlı filmlerde rol alan Rita, 1937 senesinde “Old Louisiana” (‘Angela Gonzales‘ karakteriyle), “Hit The Saddle“, “Trouble In Texas” (‘Carmen Serano‘ karakteriyle), “Criminals Of The Air” (‘Rita Owens‘ karakteriyle), “Girls Can Play“(‘Sue Collins‘ karakteriyle), “The Game That Kills” (‘Betty Holland‘ karakteriyle), “Life Begins With Love“, “Paid To Dance” (‘Betty Morgan‘ karakteriyle) ve “The Shadow” (‘Mary Gillespie‘ karakteriyle) adlı yapımda rol aldı. 1937 senesinin 29 Mayıs günü Rita, Edward C. Judson ile dünyaevine girdi.
1938 senesinde “Who Killed Gail Preston?” (‘Gail Preston‘ karakteriyle), “Special Inspector” (‘Patricia Lane‘ karakteriyle), “There’s Always A Woman“, “Convicted” (‘Jerry Wheeler‘ karakteriyle), “Juvenile Court” (‘Marcia Adams‘ karakteriyle) ve “The Renegade Ranger” (‘Judith Alvarez‘ karakteriyle) adlı yapımda yer alan Rita, 1939 senesinde “Homicide Bureau” (‘J.G. Bliss‘ karakteriyle), “The Lone Wolf Spy Hunt” (‘Karen‘ karakteriyle) ve Howard Hawks‘ın yönetmenliğini yaptığı 2 dalda Oscar adayı olan “Only Angels Have Wings” adlı yapımda ‘Judy MacPherson‘ karakteriyle yer aldı.

1940 senesinde Rita, “Music In My Heart” (‘Patricia O’Malley‘ karakteriyle), “Blondie On A Budget” (‘Joan Forrester‘ karakteriyle), “Susan And God” (‘Leonora Stubbs‘ karakteriyle), “The Lady In Question” (‘Natalie Roguin‘ karakteriyle) ve “Angels Over Broadway” (‘Nina Barona‘ karakteriyle) adlı yapımda yer aldı.

George Orson Welles, 6 Mayıs 1915 tarihinde Kenosha / Wisconsin, Amerika’da dünyaya geldi. Henüz 9 yaşındayken, 10 Mayıs 1924’te sarılık hastalığı yüzünden annesini kaybeden Orson, daha çocukluğunda özel biri olduğunu belli etmişti. 2 yaşında, akıcı bir şekilde İngilizce konuşabilen Orson, 3 yaşında, her türlü yazılı medyayı okuyabilir hale gelmişti. Shakespeare‘in eserlerini rahatlıkla kavrayabilen Orson, 15 yaşına bastığında babasını kaybetti. Rahat kavrayabilen zekası sayesinde okulda da adından sıkça söz ettiren Orson, öğretmeniyle birlikte Shakespeare eserlerinin toplandığı bir kitap hazırladılar. Genç yaşta başardığı işler, Orson’un hayatta ne istediğini bulmasına da yardım edecekti. 14 Kasım 1934 tarihinde Virginia Nicholson ile hayatını birleştiren Orson, aynı yıl sinemaya atıldı. İlk oyunculuk ve yönetmenlik deneyimini “The Hearts of Age” adlı 8 dakikalık yapım sayesinde birarada yaşayan Orson, filmde eşi Virginia’yı da gösteriyordu. Yıl, 1937 olduğunda Christopher adında bir oğlan babası olan Orson, 1938 yılında senaryosu, yapımcılığı, yönetmenliği ve başrolünü üstlendiği ikinci kısa metraj filmi “Too Much Johnson“ı çekti. Yapımda, eşi Virginia’nın yanısıra, Mary Wickes, Arlene Francis, Joseph Cotten gibi isimler de yer alıyordu. 1940 senesinin Şubat ayında, eşinden boşanan Orson, 1940 yılında, Edward Ludwig’in yönetmenliğini üstlendiği “Swiss Family Robinson” adlı yapıma sesini kullanarak katkıda bulundu. 1 sene sonra Dünya Sineması’nda yepyeni bir devri başlatacak olan “Citizen Kane“i çekti. Yapımcılığını da üstlendiği filmin senaryosunu, 1953 yılında hayatını kaybeden, Oscar Ödüllü aktör Herman J. Mankiewicz‘le birlikte yazan Orson, filmde ‘Charles Foster Kane‘ karakterini canlandırıyordu.

10 Ekim 1985 tarihinde hayatını kaybeden aktör, yapımcı, senarist ve yönetmen kimliğiyle sinema sanatına çok değerli eserler kazandıran Orson Welles‘in, New Yorklu senarist Herman J. Mankiewicz ile senaryosunu yazdığı, yönetmenliğini ve yapımcılığını tek başına üstlendiği 1941 yapımı “Citizen Kane“, yüzlerce yapıma ilham yeren ve bir devrin başlangıcı olan ‘ilkler’den biri. 1942 yılında, ‘En İyi Senaryo’dalında Oscar Ödülü kazanan film, ‘En İyi Erkek Oyuncu’, En İyi Yönetmen’ (Orson Welles), ‘En İyi Dekorasyon’ (Perry Ferguson, A. Roland Fields, Van Nest Polglase, Darrell Silvera), ‘En İyi Görüntü’, ‘En İyi Görüntü Yönetmeni’ (Gregg Toland), ‘En İyi Düzenleme’ (Robert Wise), En İyi Müzik (Bernard Herrmann) ve ‘En İyi Ses Düzenleme’ (John Aalberg) olmak üzere, toplam 7 dalda Oscar’a aday oldu.
Charles Foster Kane, serveti sayılamayacak kadar çok olan, bir çok gazete ve fabrikanın sahibi bir iş adamıdır. Paha biçilemeyen, devasa Xanadu Sarayı’nın sahibi olan Kane’in en büyük tutkusu, heykel koleksiyonu yapmaktır. 1868 yılında, annesi Mary Kane’e bırakılan küçük bir servet sayesinde milyoner olan Kane, bir kısım yurttaşları tarafından ‘faşist’ olarak nitelendirilmektedir.