Harita mühendisliği eski adıyla(nam-ı diğer) jeodezi ve fotogrametri mühendisliği-ayrıca istanbul teknik üniversitesinde Geomatik Mühendisliği-. Bir çoğumuz tarafından tam olarak işlevi bilinmeyen bir mühendislik. Oysa tarihi milattan önce Mısır İmparatorluğuna kadar dayanan bir mühendisliktir.

İlk olarak Mısır’da arazi sınırlarının belirlenmesi amacıyla bugün Kamu Ölçmleleri(Sınır Ölçmeleri) olarak bilinen ölçüm yöntemleri kullanılmıştır. Bu ölçümler o zamanlar vergilendirme amacıyla yapılmış olup bu işlemlerin yapılış tarihi M.Ö 1400’lere kadar uzanır.Arazi sınırlarının belirlenmesi için doğal(ağaçlık, nehir vs.) ve yapay(çit, kazık, beton işaretçiler) işaretçiler kullanılmaktadır. Arazi sınırlarının belirlenmesi önemlidir çünkü George Washington(eski ABD başkanı, aynı zamanda bir haritacı olarak da bilinir)’ın şöyle dediği bilinir:”Mark well the land, it is our most valuable asset“(arazi sınırlarını iyi belirleyin, o bizim en değerli malımızdır).

Teodolit, eskiden(çok eskiden olmasa da) arazi ölçümlerinde sıklıkla kullanılan bir araç.
Teodolit, eskiden(çok eskiden olmasa da) arazi ölçümlerinde sıklıkla kullanılan bir araç.

Harita müh. diğer bir önemli dalı olan Kartoğrafya alnındaki gelişmeler 18. yüzyılın ortalarına dayanır. 18. yüzyılda ilk eksiksiz harita yapılmış ve kartoğrafik çalışmalar gelişmiştir. Sonraki 2 yüzyılda çeşitli gelişmeler olmuştur ancak bu alandaki öncemli gelişmeler 20. yüzyılda 1940’lı yıllardan sonra elektrik hesaplayıcıların ve onu takip eden bilgisayar teknolojisinin gelişimiyle gerçekleşmiştir. Daha sonra günümüzde Haritacılık için önemli bir yeri olan CBS(Coğrafi Bilgi Sistemleri), GPS(Global Positioning Systems) ve Uzaktan Algılama Sistemlerinin gelişimiyle haritacılık şimdiki bulunduğu konumuna gelmiştir.İsterseniz öncelikle Harita Müh.’nin 5(bazı yerlerde 6) anabilim dalına kısaca bir göz atalım:1)Jeodezi2)Fotogrametri3)Kartoğrafya4)Ölçme5)Kamu ÖlçmeleriBurada hemen belitmek gerekir ki Harita mühendisliğinde hem isim olsun hem anabilim dalları olsun ortak bir paydaya varılabilmiş değil. Bunu eğitim hakkında da söyleyebilmek mümkün(Bu bölümün bulunduğu 2 üniversitede okuduğum için böyle bir yorum yapabileceğimi düşünüyorum) Örneğin; Uzaktan Algılama bazı üniversitelerde anabilim dalı, ancak bazılarında Fotogrametrinin altında bulunuyor ki bence de fotogrametrinin altında bulunması gerekir. İkisi de en kaba anlamda resimleri kullanarak işlevlerini yerine getirirler. Uzaktan algılama nesnelerle herhangi bir fiziksel temasa girmeden veri toplanmasıdır. Bu tarz veriler tahmin edebileceğiniz gibi resimlerden elde edilir, bu da fotogrametrinin yaptığı şeydir.

Şimdi konuyu biraz toparlarsak Harita mühendisliğinin yeni olmayan, uzun zamandan beri kullanılan yöntemleri:-Topoğrafik ölçümler, kamu ölçmeleri, jeodezi, kadastro ölçmeleri, fotogrametri, hidrografidir.Harita mühendisliğinin yeni alanları:-Uzaktan Algılama, GPS, CBS‘dir.Dikkat ettiyseniz uzaktan algılamayı fotogrametriden ayrı yazdım. Burada şu noktaya dikkat çekmek isterim: uzaktan algılama uydu fotoğraflarını vs. kullandığı için yeni yöntemlerden sayılır ancak yine de temel olarak fotogrametrinin altındadır.Görebileceğiniz gibi Harita müh. bünyesinde bir çok alt sınıfı barındırıyor. Ayrıca bu alt sınıfların da alt sınıfları vardır. Bu bağlamda harita mühendisliğinin geniş bir nüfuz alanı vardır. Bu da özellikle bu alanda eğitim gören öğrenciler için bir anabilim dalını seçmelerini gerekli kılmaktadır. -Yanlış hatırlamıyorsam- İmam Gazali’ye ait bir söz olan:”Her şey hakkında bir şeyi, bir şey hakkında her şeyi bilmek gerekir” sözünü burada ilke edinmek gerekir. Bütün anabilim dalları hakkında bilgi sahibi olunması, ancak birinde de uzmanlaşmak gerekmektedir. Bu da bir nevi arazi de mi yoksa ofiste mi çalışmanın yapımıza uygun olduğunu belirlememizdir en basit anlamda.
Annem harita müh.-o zamanlar jeodezi ve fotogrametri mühendisliğiydi ben harita müh. diye söylemiştim- kazandığımı öğrendiğinde:”evladım sen hep harita çizip durucak mısın” demişti. Evet aslında harita mühendisliğini duyup da farklı bir şey düşünmek yanlış olurdu, bu isim bir yerde mesleğin alanını da kısıtlıyor. Belki de bu yüzden her üniversite farklı bir isim kullanıyor. Örneğin Avrupa’da Geomaticya da Surveyorolarak isimlendirilir bizim harita mühendisi dediğimiz zatlar.
Bu bilgilerden sonra harita mühendisliğinin genel hatlarıyla bir tanımını verip, hangi üniversitelerimizde eğitiminin verildiğini yazalım ve bu yazıyı bitirelim. Wikipedia‘da yapılan tanıma göre:

yeryüzünün tamamının veya bir parçasının metrik anlamda ölçülmesi ve bu verilerin bilgisayar ortamında değerlendirilerek harita ve planlar şeklinde ifade ve tasvir edilmesi; ayrıca konuma bağlı her türlü ölçüm, hesaplama, sorgulama ve sunum ile ilgilenen bilim dalıdır.

Bu tanımdan da görebileceğiniz üzere harita müh. arazideki ölçümden ofiste Harita üzerindeki bilgileri veritabanı yardımıyla sorgulamaya kadar geniş bir yelpazeyi içerir.Türkiye’de Harita Müh. eğitimi 10 üniversite de verilmektedir. Bunlar:1)İstanbul Teknik Üniversitesi2)Yıldız Teknik Üniversitesi(İstanbul)3)Kocaeli Üniversitesi4)Karadeniz Teknik Üniversitesi(trabzon)5)Selçuk Üniversitesi(konya)6)Erciyes Üniversitesi(Kayseri)7)Ondokuz Mayıs Üniversitesi(Samsun)8)Afyon Kocatepe Üniversitesi9)Zonguldak Karaelmas Üniversitesi10)Gümüşhane ÜniversitesiListe sıralaması öss taban puanlarına göre yapılmıştır.Şimdi burada keselim inşallah ikinci yazıda biraz daha derine inerim.