UYDULARIN SINIFLANDIRILMASI
Yörüngelerine Göre Uydular
1)Alçak yörüngeli Uydular: Yeryüzünden yüksekliği fazla değildir ve dönüş hızları dünyanın dönüş hızından fazladır.Büyüklüklerine,çaplarına göre dünyanın etrafını 1,5-12 saat arasında bir turda tamamlarlar.Hızları fazla olduğundan takip edilmek için birden fazla yeryüzü uydu istasyonuna ihtiyaç vardır.
2)Özel Yörüngeli Uydular:Askeri yada uyarı amaçlı olarak kullanılırlar.Sadece uyduyu atan ülkeye haber verir.
3)Geostationer Uydular: Clark yörüngesindeki uydulardır.
–Dünyanın dönüş hızıyla aynı yönde dönerler–Dünyanın dönüş hızıyla aynı hızda dönerler–Ekvator çizgisi üzerinde bulunur ve dönüşünü 24 saatte tamamlar(23’94’’)Kullanım Amaçlarına Göre Uydular
1)Meteoroloji Uydıları:Meteorolojik veri elde etmek amacıyla fırlatılmış uydulardır.
2)Askeri Amaçlı Uydular:Süpergüçlerin elinde bulunur.Patlama,keşif gibi olayları gözlemlemesi için fırlatılan uydulardır.Yörüngeleri değişir yaklaşık 150 ile 400 km arasındaki uzaklığa yerleştirilir.
3)Araştırma Uyduları:Bunlar genellikle dünya etrafında parabolik yörüngelere sahiptir.öR/Astronomi uyduları,İyonosfer uyduları,Atmosfer gözlem uyduları,Jeodezi uyduları,Meteor gözlem uyduları,Güneş sistemi gözlem uyduları…
4)İletişim Uyduları:Görevleri herhangi bir noktadan radyo,televizyon ve telefon sinyallerini alarak yükselterek yeryüzüne iletmek.Bunu yaparken ‘’mikrodalga’’ kullanır(iyonosferdeki yansımlar nedeniyle).İki tipte hizmet verir;
–Doğrudan konutlara sinyal gönderen uydular–Yeryüzündeki belli bir istasyona,yada kablo şebekesine sinyal gönderen uydularİletişim uydularını kendi içinde sınıflandırmamız gerekirse düşük güçlü,orta güçlü uydular ve doğrudan yayın yapan uydular olarak üçe ayırabiliriz.Uydunun gücünü TWTA(travelling Wave Tube Amplitier) birimi belirler.—-Düşük güçlü Uydular:Kanal başına çıkış güçleri 5/15W arasındadır.Yeryüzünün B.4 üne yayın gönderebilirler.Genellikle haberleşme amacıyla kullanılırlar.İntelsat ve İntelsputnik organizasyonları bu uyduları kullanır.Çapı yaklaşık 3 metre antenlerle izlenir.’’C’’ bandını kullanırlar.—-Orta güçlü Uydular:Kanal başına çıkış güçleri 40W.Bunlardan evimizde ve apartmanımızda kullandığımız çapı 1,2-3 metre arasında değişen antenlerle yayın alınabilir ve ‘’KU’’ bandından yayın yaparlar./ ile 12 yıl arasında ömürleri vardır.—DBS(Direct Broadcasting Satellites):Uydu ile alıcı arasında bir verici girmeden doğrudan yayın yapan,bireysel yada kolektif antenlerle izlenebilen yayınlardır.Anten çapı 40/90cm arasında değişir.Kanal başına çıkış gücü 200W’tır.Tv yayıncılığı dışında yüksek kaliteli veri ve ses hizmetleri içinde elverişlidir.DBS yayınlarının normal yayınlarda kullanılan yayın gücünün 100 katı büyüklükte olması gerekir.FREKANS PAYLAŞIMI
ITU(internacional tellecommunication union)+WARC(world administative radio conferance—dünya radyo konferansı)1977 yılında yapılan bir konferansla WARC frekans paylaşımı yapmıştır.Frekanslar arası belirli bir boşluk bırakılmalıdır,yüksek frekanslı yayının diğer yayınları etkilememesi için.Uydu yayıncılığında 3Ghz ile 30Ghz arasında değişen bant genişliğine sahip çok kısa dalgalar(mikrodalga) kullanılır.X-Bandı:Telefon,teleks,faks iletişimiS-Bandı:Televizyon yayınıC-Bandı:Çok popülerdir.Avrupa ülkelerinde nadiren kullanılır.Asya ve Amerika’da tercih edilir.KU-Bandı:Avrupa ülkelerinin tercih ettiği televizyon bandıNot:Kanal sayısı trasnponderin bant genişliğine göre değişir.ÖR/Bir transponderden kimi durumda 2 televizyon, 2 televizyon çerçevesinde 8 telefon yayını yapılır.TVRO(television receive only):Yalnızca tv yayınlarında kullanılan demek.Dijital yayınlar son yıllarda uydu yayıncılığında kullanılan türdür.Dijital yayın yaparken karşılaşılan sıkıştırma formatları;—mpeg-1:Video ve cd için geliştirilmiştir.(1992)—mpeg-2:Dijital televizyon yayınları için geliştirilmiştir.(1994)—mpeg-3:HDTV için ayrılmıştır.(Fakat mpeg-2 nin kapasitesi yeterli olduğu için HDTV mpeg-2 yi kullanır.Tam olarak geçilince HDTV mpeg-3 ü kullanacaktır.)—mpeg-4:Videophone,uzaktan kumanda işlemleri için geliştirilmiştir.Örneğin;bir transponderden mpeg-2 formatıyla 1 analog,10 dijital yayın yapılabilir.ULUSLAR ARASI UYDU İŞLETMELERİ
İNTELSAT(international telecommunication satellite organization)
1964 kuruluşa ilk adım1965’te geçerlilik kazanıyor1971’de son şeklini alıyor.Ortaklık temeline dayanır.Üye ülkelerin hepsinin hisseleri vardır.Hisse sahibi olabilmek için en az %0,05 hisse almak gerekir.Türkiye’nin hissesi %1,5 dir.Merkezi ABD de Washington DC dedir.Hemen hemen 20 tane işlettiği uydusu vardır.İNTELSPUTNİK
1967 yılında Sovyetler tarafından kurulmasına karar verilmiştir.1971 yılında son şeklini almış.Ancak 1974 yılına kadar gerçek anlamda faaliyet göstermemiştir.Bugünkü üye sayısı 24tür.Merkezi Moskova’dadır.Atlantik,Pasifik ve Hint okyanusları üzerinde uyduları vardır.İMMARSAT(international mobile satallite organization)
Açık denizlerde gemilerin iletişimini sağlamak için hizmet sunar.1976’da Comsat aracılığıyla Marisat-1 uydusu yerleştirilmiştir(Atlantik okyanusu üzerinde).Gemilerdeki olağanüstü durumların belirtilemsini sağlar.26 ülkenin katılımıyla 1979 yılında oluşturulmuş ve 1982 yılında Marisat uyduları sayesinde hizmete başlamıştır.Halen 4 tane uydusu 9 tane yedeği vardır.En büyük hissedarları ABD,İngiltere,Japonya,Norveç’tir.Türkiye 1989 yılında %0,26 lık bir hisseyle ortak olmuştur.1989 yılında ATA-1 ve ATA-2 yerüstü uydularının kurulmasıyla Türkiye İMMARSAT’ın uydularından yararlanmaya başlamıştır.BÖLGESEL UYDU İŞLETMECİLERİ
EUTELSAT(Europe telecommunication satellite organization)
Avrupanın hem sabit hemde mobil iletişimini sağlamak amacıyla 17 ülkenin katılımıyla 1977 yılında geçici olarak kurulmuş ve 27 ülkenin katılımıyla 1985’te son şeklini almıştır.Türkiye bu örgüte geçici olarak 1978 de,nihai olarak 1985 te katılmıştır.PALAPA
Endonezya’ya aittir.(200 den fazla dil ve lehçe kullanılır.)ARABSAT
Orta doğu ve Kuzey Afrika’daki Arab ülkelerine iletişim hizmetleri götürmek için 21 üye ile 1976 yılında Suudi Arabistan’ın Riyad kentinde kurulmuştur.ASTRA
Lüksemburg tarafından uzaya fırlatılan ASTRA uydularından kaynaklanan bir organizasyondur. Astra-1A 1988 de fırlatılmış ve o dönemin en güçlü uydularındandır.52Wlık gücü olduğundan 90cmlik antenlerle izlenebildi.UYDULARLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
ITU(international telecommunication union)
İlk kuruluğu 1865 te kurulan aralarında Osmanlı’nında bulunduğu Telgrafçılar Birliği’ne dayanır.Toplam 18 ülke.1947 de BM bünyesinde faaliyet gösteren ITU haline dönüşmüştür.Haziran 200 yılı itibariyle 188 üye ülke bulunmaktadır.WARC(world administrative radio conferance)ITU’nun yan kuruluşudur.Uluslar arası radyo haberleşmelerinin standartlarını belirler.Yayın yapan ülkelerin birbirlerinin yayınlarını etkilememesi için neler yapacağını belirler.Burada alınan her karar ITU üyesi ülkeler için bağlayıcıdır.2 yada 3 yılda bir toplantıları yapılır.Genelde İsviçre’nin Cenevre kentinde yapılır.2000 yılında İstanbul’da yapılmıştır.ESTA(europen satallite television association)
1987 de Avrupa’daki uydu iletişiyle ilgili kuruluşlar Londra’da bir araya gelerek ESTA’yı kurmuşlardır.Kurucular arasında Türkiye’den de delegeler vardır.Üye ülkeler arasında uydu iletişimi konusundaki bilgi akışını sağlamak,bu konuda politikalar üretmek,televizyon alıcı-verici sistemlerinin kurulmasına yönelik standartlar belirlemek görevleri arasındadır.UNESCO
İlk uydunun uzaya fırlatılmasından itibaren BM bu konuyla ilgili düzenlemeler getirmiştir.Tüm uzay insanlığın ortak malı olduğu,herkese açık olduğu,paylaşımın eşit olması gerektiği belirlenmiştir.15 Kasım 1972 de UNESCO yayın uyduları kullanış ilkeleri adında bir bildirge yayınlamıştır.Amaç uyduların hem eğitim hem de bilim olarak kullanılması ve bunun işbirliği içerisinde yapılamasını öngören bir bildirgedir.
