Midyat’ın tarihi
Yukarı Mezopotamya’nın bir parcasi olan ilce, duz bir arazi uzerinde kurulmuştur. Etrafi volkanik daglarla cevrilidir.
Midyat’in cografi haritasinda doguda Dargecit ilcesi, batisinda Omerli ilcesi, kuzeybatisinda Savur ilcesi, kuzeyinde Batman iline bagli Hasan keyf ve guneyinde Nusaybin ilcesi yer almaktadir. Midyat tarih sahnesinde magaralar kenti anlamina gelen ‘Matiate’ adiyla girmistir. Asur tabletlerine M.O. 9. Yuzyilda ‘Matiate’ olarak gecen Midyat’in ilk yerlesim alanlarinin magaralar oldugunu gosteren ‘Eleth’ in Romalilar doneminden gunumuze kadar geldigi soylenmektedir. Midyat’a 3 km uzakliktaki ve Acirli beldesi yakinindaki Eleth, Hasankeyf ile benzer ozellikler gostermektedir. Su ana kadar bolgede duzenli bir arkeolojik calisma yapilmamistir. Midyat’in ilk yerlesim yerleri olan magaralarda; su biriktirmek icin acilan kuyular ve havalandirma amaciyla birakildigi dusunulen magara tavanlarindaki daire bicimindeki pencereler dikkati cekiyor. Midyat’in yazili tarihinde kimler tarafindan kuruldugu bilinmemekle beraber tarih sahnesine M. O. 1000’li yillarda girdigi yazili ve bulgusal kanitlarla ortaya cikarilmistir.
Midyat dunyanin en eski yerlesim bolgesi olan Yukari Mezopotamya’da yer aldigi icin tarih boyunca Sumerler, Asurlar, Urartular, Makedonlar, Persler ve Romalilar gibi bir cok uygarligin egemenligine sahne olmustur.
M. S. 640 yilinda, Hz. Omer zamaninda Romalilarin egemenliginden muslumanlarin egemenligine gecmistir. Daha sonra bolgeye Emeviler ve Abbasiler egemen olmustur.
Abbasilerin bolgeye egemen olmasiyla imar hareketleri baslamistir. Midyat’in koylerinin cogu Abbasilerin en parlak donemini yasadigi Sultan Harun Resid zamaninda kurulmustur.
Artukogullari beyligi doneminde (Acirli) beldesinde bulunan Deyrizbin Beyleri, Artukogullarinin egemenligine girmis ve o tarihten gunumuze kadar baska uluslarin egemenligine gecmemistir. Midyat 1810 yilinda ilce olmus, 1890 tarihinde belediye teskilatina kavusmustur. İlcenin ilk idari binasi tastan yapilmis kemerli, sade bir evden ibarettir. İlce halki Kurtulus Savasi’nda milli mucadeleye fiilen katilip destek vermistir.
Midyat’in kimler tarafindan kuruldugu kesin olarak bilinmiyor belki ama tarih boyunca bir cok uygarliga besiklik ettigi bugun yasayan insanlarin dinlerinin, dillerinin cesitliliginden ortaya cikiyor. Gunumuzde de ezan seslerinin yani sira, can sesleri de sokaklarda yankilanmaya devam ediyor ve ibadete cagiryor: Yuzyillar boyunca beraber yasayip birbirlerinin inanclarina saygida kusur etmeyen Muslumanlari, Suryanileri ve Yezidileri…
