Cumalıkızık Köyü Bursa/Uludağ’ın güney yamacına kurulmuş olan 7 Kızık köyünden biri olup, Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemlerinde kurulmuş bir köydür. “Kızık” sözcüğü TDK’una göre Oğuz Türkleri’nin 24 boyundan birinin adıdır. Bir başka deyişe göre de; “derbent” anlamaına gelen kısık sözcüğünün zamanla kızık şeklinde dönüşmüş olacağıdır.

Köye Cumalıkızık denilmesinin sebebi ise; diğer Kızık köylülerinin Cuma namazı için bu köyde toplanmalarıdır. Başka bir rivayete göre de, köyün kurulduğu zaman Osman Bey’in köyde Cuma namazını kılması nedeniyle köye Cumalıkızık denilmiştir.Gerçekliği kesin olmayan bir söylenceye göre köyün kuruluşu şu şekildedir:Tokat civarında oturan ve Oğuz’ların 24 kolundan biri olan “Kızık”lar o dönemlerde Uludağ eteklerinde yaşayan Karakeçili aşiretinin bulunduğu bölgeye gelerek ErtuğrulGazi’den yurt isterler. Karakeçili aşireti bu duruma itiraz eder. Ertuğrul Gazi’de Kızıkları Uludağ(Keşiş Dağı)’ın kuzeyine yerleştirir ve bu iki grup arasında da düşmalık yerine sürekli barışı sağlamak için Kızıkların 7 oğlunu Karakeçili’lerin 7 kızıyla evlendirir. Kızık beyinin 7 oğlundan Cumali Bey ailesiyle Cumalıkızık’a, Fethi Bey Fethiyekızık’a (Fidyekızık), Hamlı Bey Hamamlıkızık’a, Dal Bey Dallıkızık’a, Bayındır Bey de Bayındırlıkızık’a yerleşerek yurt kurarlar. Derekızık ile Değirmenlikızık’ın kimler tarafından kurulduğu ile ilgili bilgi söylencede yer almamaktadır.

Cumalıkızık Köyü en eski Osmanlı sivil mimarisinin bozulmadan korunduğu ender yerlerden biridir. Diğer kızık köyleri bunu başaramamışlardır. Köy taş döşeli dar sokakları, ahşap ve taşla bezeli cumbalı ve 3 katlı evleri ile görülmeye değerdir. Hala ayakta olan 270 eviyle çeşmeleri ve Bizans’dan kalma bir klise kalıntısıyla AB tarafından finanse edilen Cumalıkızık Kültür Turizmini Geliştirme Projesi ile desteklenmekte ve sit alanı olarak da koruma altındadır.Ayrıca halkın verdiği eşyalarla oluşturulmuş birde Cumalıkızık Etnografya Müzesi vardır.Haziran ayında da köyde “Ahududu Şenlikleri” düzenlenmektedir.

Köy korunmuş tarihi dokusuyla da bir çok filme ve diziye mekan olmuştur. Kurtuluş Savaşı’nı anlatan “Kurtuluş” filmi, Osmanlı’nın kuruluşunu anlatan “Kuruluş” filmi ve Emrah’ın başrolde oynadığı “Kınalı Kar” dizisi önemli örneklerdendir.Nasıl gidilir, ne yenir, nerede kalınır,