Piyasa ekonomisi, iktisâdi bir örgütlenmedir. Başka bir anlatımla, ekonomik sistemlerden biri, pazar ekonomisidir. Demem şu ki; Dünya devletlerinde ekonomiler, çeşitli iktisâdi örgütlenmelerle ekonomik hayatı oluşturup, organize ederler. Bu süreci meydana getiren insan yapımı ve bazılarına göre de doğal kabul edilen ekonomik bir düzen de pazar ekonomisidir. Bu ekonomik düzenle meydana gelmiş ekonomiler makro ekonomi ve mikro ekonomi başta olmak üzere çeşitli ekonomi kuramlarıyla çözümlenir. Piyasa ekonomisi ile eş manalı sayılabilecek olan, piyasa ekonomisinin yerine kullanılabilecek olan terimleri ifade edeyim: Ekonomik liberalizm, kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyette olduğu sistem, kar-zarar sistemi, pazar ekonomisi, fiyat mekanizmasının geçerli olduğu sistem, kapitalistlerin üretim ve yatırımda ön plâna çıktığı düzen, özel mülkiyet sistemi, kaynakların fiyatlarla dağıtıldığı sistem, kaynak tahsis mekanizması olarak piyasa mekanizmasının geçerli olduğu sistem, serbest ticaret sistemi, liberal ekonomi, hür teşebbüs ekonomisi, serbest teşebbüs, ekonomik özgürlükler sistemi, hususî teşebbüs, özel teşebbüs sitemi, serbest teşebbüs sistemi, büyüme ve kalkınma sürecini piyasa güçleriyle gerçekleştiren sistem, liberal ekonomik düzen, pazar ekonomisi, rekabetçi sistem… Liste uzatılabilir. Piyasa ekonomisinin bu kadar çok farklı isimle anılması, fiiliyatta tüm bunların az veya çok ön plâna çıkması, tüm bu ifadelerde geçen eylemleri yapan insanların ekonomik eylemlerinin gözlemlenebilir olması biçiminde düşünülebilir. Bu kadar çok ismi olması aslında çok fazla eylemin yapıldığı bir ekonomiye de işaret etmektedir. Hepsi piyasa ekonomisi denilen fiili reel hayattaki ekonominin meydana gelmesini sağlayan ekonomik örgütlenmenin çeşitli adlarıdır. Bu kavramları açarak ekonomik hayatın organizasyonunu ve insanların bu ekonomik organizasyonda yapabildiklerini daha iyi anlayabiliriz. Başka bir deyişle, içinde bulunduğumuz ve bir parçası olduğumuz iktisâdi örgütlenmeyi anlamak için bu kavramları açarak inceleme yapmakta fayda vardır, diye düşünüyorum. Demem şu ki; hayatımızın bir parçası olan bu ekonomik örgütlenmenin çeşitli adlarını çözümleyerek ekonomiyi öğrenmekte ve gerçekliği yansıtıp yansıtmadığına bakarak çözümlemekte fayda var. Hem iktisâdi yaşamı öğrenebilelim ve hem de bu ekonomide neler yapabileceğimizi daha iyi anlayabilecek duruma gelebilelim. Piyasa ekonomisi terimiyle başlayayım. Biraz uzun olacak zira hem piyasa ve hem de ekonomi terimiyle ilgili fazla açıklama var. En çok kullanılan terime bu açıklama gereklidir. Piyasa ekonomisiyle ilgili alıntıları yorumlamaya çalışayım… Malûm… Piyasa kimine Tanrılık kimine de şeytanlık yapıyor. Ben de tanrıya ve şeytana tapanları anlamaya çalışayım… Farlı görüşlere şimdilik Arafat’tan bakıyorum…“Piyasa ekonomisi” terimini açayım. Piyasa, belli, mübadelenin gerçekleşmesini sağlayan süreçtir. Piyasa ekonomisi, çeşitli mübadelelerin gerçekleştiği bir ekonomidir. Mübadele, parayla kaynakların, malların ve hizmetlerin değişim sürecidir. Piyasa ekonomisinde mallar ve hizmetler mübadele edilir. Piyasa ekonomisinde kaynaklar mübadele edilir. Kaynakların değeri verilerek mübadele edildiği ekonomi piyasa ekonomisidir. Mal ve hizmetlerin değeri verilerek mübadele edildiği ekonomi piyasa ekonomisidir. Mübadele ekonomisi, piyasa ekonomisidir. Başka bir anlatımla, pazar ekonomisi mübadele ekonomisidir. Mübadeleye konu olan unsurlar nedir? Mallar ve hizmetler mübadele unsurudur. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet satın alırlar, karşılığında para verirler. Mal ve hizmet üretimi piyasada gerçekleşiyor. Piyasada mal ve hizmetin üreticisi de tüketicisi de var. Her mal ve hizmetin mübadelesinin olduğu yerde pazar ekonomisi vardır, biçiminde bir tez öne sürülebilirim. Ama her piyasa ekonomisinin olduğu yerde tam anlamıyla kapitalizm olmayabilir. Kapitalizmi uygulayan ülkeleri gelişmiş olarak kabul edersek, gelişmemiş ülkeler piyasa ekonomisini uygulamaya çalışan serbest pazar olarak kabul edilmelidir. Gelişmiş ülkeler kapitalist ülkelerdir. Başka bir deyişle kalkınmış ülkeler kapitalist ülkelerdir. Az gelişmiş ülkeler pazar ekonomisi uygulamaya çalışan ülkelerdir. Kapitalizm kısaca yeterli fizikî sermaye/anamal, yeterli malî tasarruf ve anapara birikiminin olduğu yerlerde gelişmiştir. Bu süreç tüm dünyaya ne zaman yayılır? Yayılır mı? Yoksa ilk kapitalistleşen ya da merkezdeki kapitalist devletler ilâ-nihaye/ebediyen kapitalist olarak mı kalır? Diğerleri de az kapitalist pardon az gelişmiş olarak mı kalır? En nihayetinde az gelişmişler, gelişmişlere ulaşır mı? Bu soruların yanıtını merak ediyorum… Maalesef bu soruların yanıtını bulmak için şu an elimde yeterince kaynak kitap, veri söz konusu değil…Piyasa; arz, talep, fiyat ve miktarın oluşum sürecidir. Piyasa ekonomisi arz ekonomisidir. Piyasaya giren üreticiler çeşitli mal ve hizmetleri arz ederler. Hür teşebbüs ekonomisi terimini açıklarken ifade edeceğim gibi bu konuda serbesttirler. Piyasa ekonomisi talep ekonomisidir. Piyasa ekonomisi fiyat ekonomisidir. Piyasa ekonomisi miktar ekonomisidir. İnsanların hayat, hürriyet ve mülkiyet haklarını esas haklar olarak ele alırsak ki zaten doğal haklardır piyasa ekonomisi mülkiyet hakkı üzerine kuruludur. Diğer hürriyetler zaten klâsik haklar/sivil ve siyasal haklar bahsinde incelenmektedir.Piyasa ekonomisi, serbest girişimin arz ekonomisidir. Piyasaya mal ve hizmetler arz edilir. Piyasadan mal ve hizmetler talep edilir. Arz ve talep edilen mal ve hizmetlerin fiyatları ve bu fiyata bağlı olarak miktarları oluşur. Özel mülkiyete tâbii olan, mübadele edilebilen ve bundan dolayı da piyasası oluşan her mal ve hizmet, bunlar kişisel mal ve hizmetlerdir, arz ve talebe konu olmaktadır.Piyasada kaynaklar arz edilir. Piyasada kaynaklar talep edilir. Arz ve talep edilen kaynakların fiyatları ve bu fiyata bağlı olarak miktarları oluşur. Kaynaklar üzerinde de kişisel mülkiyet, mübadele ve bundan dolayı piyasası oluşan her kaynak, arz ve talebe konu olmaktadır.Piyasada mallar, hizmetler ve kaynaklar arz ve talebe konu olurlar. Mallar ve hizmetler arz edilir. Mallar ve hizmetler talep edilir. Arz ve talep edilen bu mal ve hizmetlerin fiyatları ve miktarları oluşur.Piyasa ekonomisi, serbest arz ile işleyen bir ekonomidir. Başka bir ifadeyle pazar ekonomisi müdahale edilmeyen sunum ile işleyen teşebbüs ekonomisidir. Piyasada üreticiler mal ve hizmet arzında bulunur. Başka bir ifadeyle, insanların ihtiyaçlarını giderecek mal ve hizmetlerin üretimi piyasada sunum ile gerçekleşir. Sunum yapılacak miktara, sunum yapılacak kaynaklara müdahale edilemez. Girişim yapan kişi, ne kadarlık mal üreteceğine, hangi kaynaklarla üretim yapacağına, hangi malı üreteceğine kendisi karar verir. Bu kararı verirken kaynakların, malların fiyatları ve kişilerin talebi yol gösterici olacaktır. Piyasa ekonomisinde, devletin kontrolünde üretilen kişisel mallar, bazı değersiz/erdemsiz mallardır. Sağlık hizmetlerinde kullanılmak üzere devlet kontrolünde ekimi yapılan maddeler vardır. Uyuşturucu ve bağımlılık yapan eroin, kokain gibi maddeler, piyasa ekonomilerinin ekseri kısmında yasa dışıdır.Piyasa ekonomisi, serbest talep ile işleyen bir ekonomidir. Başka bir anlatımla, pazar ekonomisi müdahale edilmeyen istem ile işleyen teşebbüs ekonomisidir. Piyasada tüketiciler mal ve hizmet talebinde bulunur. Başka bir anlatımla, beşeriyetin gereksemelerini tatmin edecek mal ve hizmetlerin tüketimi piyasada talep ile gerçekleşir. Bir kişi, hangi maldan, ne kadar alacağına kendisi karar verir. İnsanlara, mal alırken ne kadarlık mal alması gerektiğine müdahale edilmez. Talep yapılacak miktara, talep yapılacak kaynaklara müdahale edilemez. Talep yapan tüketeceği malı, ne kadarlık mal tüketeceğini, girişimde bulunan kişi de hangi kaynaklara talep de bulunacağını kendisi karar verir.Piyasa ekonomisi serbest fiyatlarla oluşan bir ekonomidir. Fiyatların oluşması için meta, metaların meydana gelebilmesi için anamal gereklidir. Metaların fiyatlarının serbestçe oluşması için mübadele ve bu mübadelenin gerçekleştiği piyasa süreci gereklidir. Mübadele ve bu mübadelenin gerçekleşme yeri piyasa sürecinde metalar, metaların üretiminde yer alan üretim kaynakları özel mülkiyete tâbiidir.Piyasa ekonomisi, serbest miktar ekonomisidir. Çeşitli malların ve kaynakların miktarı fiyatlara göre belirlenir. Piyasada herkesin ve her şeyin bir fiyatı vardır. Her şey mal ve hizmetlerdir. Herkes de kaynakların sahibidir. Bir malın fiyatı yükseldikçe insanlar malı almaktan vazgeçme yönünde eğilim gösterir. Alım miktarını azaltır.Pazar ekonomisi, merkezden yönlendirmenin olmadığı, her türlü metanın ve anamalın mübadele konusu olduğu ve piyasaları oluşturduğu, işbölümü, uzmanlaşma gibi unsurların meydana geldiği, kaynakların fiyatlarla ve piyasayla dağıtıldığı sözleşmeler veya iktisaden piyasalar ağıdır.