“İsim,şehir,hayvan” oyununu bilirsiniz. Bir harf tutulur, o harfle başlayan isim, cisim, falan filan bulunur. Yer, bizim ev. Ailecek bu oyunu oynuyoruz. Harfimiz “h”. Sıra hayvana gelince rahmetli babamla aramızda şöyle bir diyalog geçiyor:Ben: HamsiBabam: Olmaz, hamsi hayvan miduu?Ben: Ya nedu?Babam: Baluktu!Ben: ??!!

hamsiname
hamsiname

Karadenizliler için balık, hele de hamsi başka birşeydir ama hayvan kesinlikle değildir.İşte aynen böyle düşünen Trabzonlu Hammamizade İhsan Bey, edebiyatımızda divan tertip etmiş son şair olarak bilinir. Aynı zamanda tarihçidir, dilcidir, folklor araştırmaları vardır. Ama ismiyle birlikte anılan asıl eseri Hamsiname’dir ki belki de dünyada bir hayvan için, hayır, pardon, balık için yani daha doğrusu hamsi için yazılan tek eserdir. Hammamizade 1928 yılında yayımladığı eserinde, hamsinin anatomisinden tutun da , avcılığına, üremesine, kurutulmasına, gübresine, yemek tariflerine kadar değinmediği konu kalmamıştır. İşte bir örnek:Dinle ey birader, bu destanı!Anla nedir, hamsi olan mübarek.Otuz, kırk türlü taam yaparlar,Şimdi olur sana, ayan mübarek.Çok kişi cem olur başına nâgâh,Almayan olursa, çeker ah u vah,Kıymetli yaratmış halkeden Allah,Balık şöyle dursun, aman mübarek.Avlanıp satlığa geldiği zaman,Görenlerin yüzü güldüğü zaman,Kâr ve kıymetini bulduğu zaman,Zengin olur o gün satan mübarekPirinçle yapılır içli tavası,Baharla üzümle çıkar safasıBuna hiç böz olmaz, canlar gıdası,İşte budur, her bir zaman mübarek.Bir başkası sade yağda kızartmışYedikçe adamın dişin kırarmış,Kadayıfın şöhretini bozarmış,Tavada görünmez, kalan mübarek.Bir başkası, salamura atulur,Suretine bir bak pek de tatludur,Bir başkası, bulgur ile yapulur,Hastasına olur, derman mübarekBir başkası papaz yahnisi derler,Lezzetinden herkes parmağın yerOna yoğurt yahut sirke dökerler,Keşke her üç öğün, olsun mübarek.Bir başkası, hamsi kuşudur adı,Soğuk su başında çıkarmış tadı,Gerçek kuştur ama yoktur kanadıNasıl tatlı yenir, ol can mübarekBir başkası, közde kebap ederlerKüllü müllü demez yerler de yerlerSıcak kiremite bâzan sererler,Vucüda yapmaz hiç ziyan mübarekTattınız mı, tepsi ile kızartma,Çekişir onun için gelin kaynana,Bir başkası sebze ile kaygana,Lâyıkıyle oldu, beyan mübarek.Bir başkası, suda taşlama ânı,Mısır ekmeğiyle öğle zamanıİşte tamam oldu hamsi taamı,Doktor nedir ki Lokman mübarekKitabın ikinci baskısı 1972 yılında yayımlanmış ama detaylı bir bilgiye ulaşamadım. Şu sıralar bir açık arttırma sitesinde 1928 baskısı satılıyor. Sanırım bu tür mezatlar dışında kitabı piyasada bulmak mümkün değil ne yazık ki.

Hammamizade İhsan
Hammamizade İhsan

Hammamizade’nin nüktedanlığını da es geçmeyip yazımı bitireyim:Hamsiname çıktığı sıralarda bir yazar kendisine, ”Üstad”, demiş, “Siz Hamsiname yazdınız, ben de bir eşekname yazmak istiyorum, ne dersiniz? “ Hammamizade:”Pekâlâ yazarsınız azizim. Benim öz yurdumdan çok hamsi çıkar, yazdım. Sizinkinden de eşek çıkıyorsa neden yazmayasınız!”