Yılbaşında türlü acayiplikler yaparız. Hindi yiyenler, çam ağacı süsleyenler, tombala oynayanlar… Hepsini çok severiz. Nerden çıkmıştır peki bunlar? Gelenek üreteci insanoğlu hangi hallerde kafasında yanan ampule kulak vermiştir de, “şu ağacı hele bir süsleyeyim” diyip baltayla girişmiştir ağacına, “besledim büyüttüm ancak bugün kesersem vicdan azabı çekmem” diyip yiyivermiştir hindisini? İşte beraberce irdeleyeceğiz şimdi. Arkanıza yaslanın, emniyet kemerlerinizi çözün, internet tarayıcınızın diğer açık pencerelerini kapayın ve kendinizi hazır hissediyorsanız hoşgelelim yeni yıla ve geleneklerine.

Öncelikle hindi sorununu masaya yatırıyoruz. Yatırdıktan sonra da afiyetle yiyeceğiz. Neden hindi yeniyor yılbaşında? Yemesek bile neden her yerde bir hindi telaşı? Marketler bile camlarına yazı asıyor: “Hindi satışlarımız başlamıştır”!Kızarmış hindi yemek Amerikan dizi ve filmlerinde sıkça rastladığımız bir gelenek. Genelde hindiyi şükran gününde yiyor ancak Amerikalılar. Şükran günü ise Amerikalıların icat ettiği ve yüzyıllardır kutladıkları bir gün. Hindi adeti ise şükran günü kutlanmaya başladıktan bir süre sonra fırında kaz yemeyi çok seven Kraliçe Elizabeth sayesinde çıkmış. Hindi bulmak daha kolay olduğu için de hindiye geçilmiş. İngilizler ise 25 Aralık’a denk gelen Noel gecesinde yiyor hindiyi. Yılbaşı gecesinde değil. Zaten Hıristiyan ülkelerde Noel ve Yılbaşı birbirinden tamamen ayrı iki kutlama şeklinde geçer. Noel tatili ailelerin biraraya geldiği ve Noel afiresini birlikte kutladıkları kutsal bir günken, yılbaşı daha çok sokak partileri ve kutlamalarıyla geçen tamamen modernize edilmiş bir gün. Bizdeki gibi ailenin toplanması geleneği onlar için Noel’de gerçekleşiyor. Zaten bu sebepten gençler dışarda eğlenmek isterken, yaşlılar evde birarada olalım diye baskı yapıyor!

Peki yılbaşı ağacı? Yılbaşında, noelde çam ağacı süslemek? Noel ağacı aslında pagan geleneklerinden gelme bir ritüel. İğne yapraklılar, yani yaprak dökmeyen ağaçlar, ölümsüzlüğü simgelediği için eski Mısır, Çin ve Yahudi inancında kullanılıyordu. Avrupalı putperestlerde ağaca tapınma geleneği, Hıristiyanlığa geçildikten sonra şeytan kovma gibi sebepler için kullanımını iskandinav ülkelerinde sürdürdü. Noelde kullanılmasıysa, Almanların Adem ve Havva‘yı anlatan bir oyunda, üzerinde elmalar olan bir çam ağacının dekor olarak kullanılmasından sonra bunu bir gelenek haline getirmiş olmalarıyla bağdaştırılıyor. Almanlar evlerine böyle bir çam ağacı diker, üzerini de ekmek parçalarıyla süslerlermiş. Sonra bu ekmek parçalarının yerini çörekler ve mumlar almış. En sonunda da günümüzdeki süslü püslü haline ulaşmış, bizim de evlerimize girer olmuş.

Peki “Father Christmas” yani birebir çevirisiyle Noel Baba? Gavurun Santa Claus dediği Noel Baba aslında bir aziz. Her kültürde farklı isimle anılıyor: Père Noël, Weihnachtsmann; Saint Nicholas or Sinterklaas; Christkind; Kris Kringle; Joulupukki; Babbo Natale; Saint Basil; Father Frost… Santa Claus ismi Saint Nicholas yani Aziz Nikolas isminden gelir. Mezubahis Aziz 4. yüzyılda Anadolu’da doğan ve yaşayan bir piskopostu. Genellikle çocukları korur, gözetir ve onlara hediyeler dağıtırdı. 6 Aralık günü yortusu kimi Hıristiyan ülkelerde kutlanır.

Efsaneye göre Noel Baba karısıyla birlikte kuzey kutbunda yaşar. Çocuklar Noel Baba’ya mektuplar yazarak ona ne istediklerini söylerler. Kırmızı kıyafetler giyen, ak sakallı, tonton Noel Baba; cinleriyle birlikte yaptığı oyuncakları ren geyiklerinin çektiği kızağına yükler ve Noel gecesi bunları çocuklara ulaştırır. Günümüzde standlar kurulur ve çocuklar kotsümlü Noel Babaların kucağına oturup onlara dileklerini söylerler.

En merak edilen konulardan biri de Yılbaşında tombala adeti. Bu konuda net bir bilgi yok. Genel görüşler aileyi küçük büyük biraraya toplayan bir oyun olmasının tombala oynamayı gelenekleştirdiği yönünde. Tombala köy kahvelerinde kumar niyetine oynanan bir oyunmuş eskiden. Yurtdışındaysa karnaval, festival gibi organizasyonlarda çeşitli ödüller karşılığı ya da hayır amaçlı oynana bir oyundur. Yılbaşında evde ailece tombala oynama adeti bilindiği kadarıyla bir tek bizim ülkemizde var.Bu yılın herkese şans getirmesi dileğiyle…İyi seneler.