24 Nisan’a sayılı günler kala tekrardan Ermeni Sorunu/Soykırımı‘nın konuşulacağı günler geliyor. Bu konuda günümüze kadar çok şey söylendi. Devlet tarafından zorunlu göç, yani tehcir olduğu iddiası hakim. Bazı tarihçilerden tarafından (biri de İlber Ortaylı’dır) olayların bir mukatele olduğu, yani karşılıklı cinayetlerin, katliamların olduğu ama sistemli bir şekilde, devlet eliyle, devletin görevlileri eliyle öldürülme olmadığını söyleniyor. Bazı tarihçiler, ittihatçıların Osmanlı’nın son döneminde Doğudaki yapılanmaları, devlet hayalleri ve Birinci Dünya Savası öncesi düşman Rusya ile yakınlaşmaları nedeniyle iç kargaşa çıkmasından, arka vurulmaktan korkan, Anadolu’yu Türkleştirmek düşüncesiyle göçü onayladıkları görüşünde. Bu yazının konusu ise 1920’de bizzat ABD Başkanı tarafından öngörülen Ermenistan haritası.
Anadolu’da Ermenistan Hayali
Birçoğumuz Wilson prensipleri, ilkeleri dediğim anda aklınıza tarih derslerinden kalan meşhur 14 maddelik liste gelecektir. Özellikle derslerde 12. madde yani;
Osmanlı İmparatorluğu’nda Türklerin oturdukları bölgelerin bağımsızlığının sağlanması. Türk egemenliği altında bulunan diğer uluslara da özerk bir gelişme için tam ve engelsiz bir fırsatın sağlanması. Boğazların uluslararası garanti altında bütün devletlerin ticaret gemilerine açılması.
kafaya vura vura ezberletilmiştir. Bir bu vardır, bir de Mondros‘un 7., 24. maddeleri meşhurdur.Wilson olarak aklımızda kalan isim aslında Nobel ödüllü Thomas Woodrow Wilson‘dır.
ABD Başkanı Wilson
Wilson, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya barışına katkı sağlamak amacıyla ve tabi ki ABD’nin çıkarlarını gözeterek Kongrede 14 tane ilke açıklar. 14 İlke veya 14 Umde (İng: Fourteen Points) diye de bilinir. Tarih: 8 Ocak 1918’dir.Bu maddelerden yukarıda alıntıladığım 12. madde bizi ilgilendirmekte. Osmanlı topraklarında Türk olan yerlerde Türk devleti, ki buralara Musul-Kerkük kısmı da dahildir, diğer kısımlarda ise diğer azınlıkların devletlerinin kurulması fikri.Wilson bunu sadece fikir olarak da düşünmez, ABD Ordusunun haritacılık bölümüne Ermenistan’nın sınırlarını belli eden, Türkiye ile nerede ayrılacağını gösteren bir harita yaptırır. Tarih Kasım 1920’dir. 21 Nisan’da yayına başlayan World Digital Library (Dünya Sayısal Kütüphanesi)’de muhteşem tarihi İstanbul panaroması‘nın yanında 1920 yılında Wilson’un çizdirdiği harita da var. Bu haritaya göre şu anda Türkiye’nin üçte birlik bölümü Ermenistan’a verilmiş durumda. Laki bu hayal sadece haritalarda kalır.Atatürk’ün Anadolu’ya geçişi, geçişinden önce Kazım Karabekir paşanın Doğu’daki mücadeleleri, Erzurum-Sivas kongreleri, yerel milli mücadeleler, Anadolu’nun Türk yurdu olmasını engelleyecek çalışmaları sonsuza kadar engellemiştir.Ermenistan Osmanlı’ya karşı en çok güvendiği devletlerden biri olan Rusya’daki değişim nedeniyle orada da hayal kırıklığına uğratılmış, Sovyetler Birliği tarafından toprakları işgal edilmiş, küçük bir bölgeye sıkıştırılmıştır.İlber Ortaylı’nın dediği gibi Birinci Dünya Savaşı öncesinde çok yüksekten uçmuşlar, (Enver Paşa’nın Turan hayaline benzetilebilir), Karadeniz’den Akdeniz’e, Batıda İç Anadolu’ya, Güneyde Irak’a kadar koca bir imparatorluk hayali kurmuşlardır ve bunun neticesinde çuvallamakla kalmayıp, etrafındaki devletlerle tamamen düşman, diaspora’dan geçinen bir ülke haline gelmiştir.
yorumlar
yazıda bilinenin dışında pek bişey yok açıkçası.Thing yorumuna katılıyorum. Fakat tehciir de Osmanlı’nın günü kurtarma çabası olmuş. telafisini yapamamış ve göç sırasında da pek önlem alamadığı için çoğu zaten doğa koşulları ve salgın hastalıktan ölmüş. Tabi sözünü ettiğimiz zamanda Osmanlnın I.Dünya Savaşı içinde olduğunu da unutmayalım.