2001: Bir Uzay Destanı
2001: Bir Uzay Destanı(İngilizce: 2001: A Space Odyssey), 1968 yılı yapımı bir Stanley Kubrick filmi. Arthur C. Clarkeve Stanley Kubrick tarafından senaryosu yazılan film bir bilim-kurgu yapıtı. Yapıt denmesinin sebebi herhalde seyredenlerin de bileceği üzere 60’ların teknolojisi ile henüz daha ortada gelişmiş robot teknolojisi ve de bilgisayarlar yokken, internetten, uzayda çöp yığınına dönen uydu atıklarından bihaber olarak çekilmiş olması.İnsanoğlunun geçirdiği evrimi, son sürat gelişen teknoloji, yapay zeka gibi tematik unsurlarını işleyen, çağın bilimsel gerçekliğini, muhteşem görsel efektleri, insanları kışkırtan belirsizliği ile bazı sinema yorumculara göre gerçeküstü betimleme, geleneksel anlatım teknikleri yerine sessizlik ve asgari düzeydeki karşılıklı konuşmaları ile ün yapmıştır.Clarke’ın kitabının arka kapağı;
”Dünya gezegeninde yeni bir hayvan vardi…Ancak henüz ender rastlanan bir türdü…Güçlü yaratiklarin yok oldugu bir dünyada, kaderibelirsizdi. Yalnizca “simdi”yi yasayan hayvanlardan farkliolarak Insanoglu bir geçmis elde etmis; ve el yordamiylagelecegini aramaya basliyordu…Onlar… Uzun bekleyisleri sona ermisti. Bir baskadünyada daha zekâ dogmus ve artik gezegenindenkurtulup yürümeye baslamisti. Sabirliydilar amaölümsüz degillerdi.Dünyanin efendisiydi ama ne yapacagindan pek emin degildi. Ama bir seyler düsünecekti.”
Aldığı çok çeşitli eleştirilere rağmen, günümüzde dahi 2001: Bir Uzay Destanı eleştirmenler ve izleyiciler tarafından yapılan en iyi filmlerden biri kabul edilmektedir. Görsel efetkler Oscarını kazanan film 4 dalda aday gösterilmişti. Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından “kültürel, tarihi veya estetik açıdan önemli” addedilerek, 1991 yılında kütüphanenin Amerikan Ulusal Film kayıt defterine alındı.Güneşin Dünya üzerinde yükselmesi sırasında, Dünya’nın da Ay üzerindeki yükselmesi ile başlayan sahne, Afrika’nın uçsuz bucaksız çöllerine gönderme yapılan sahnesi ile milyonlarca yıl öncesine gidilerek insanoğlunun Darwinci bir evrimsel analizi ile maymu-insanların gökten birdenbire inen bir dikilitaş ki sanırız bu da Tanrı’nın mesajını simgelemekte, insanlığın geçireceği evrimi başlatmış olur.Maymun-insanlardan cesur bir tanesinin kemik yığınından bir kemiği alması ile işaret edilen ilk ‘Teknolojik gelişme’, kemiğin sopa olarak kullanılmasıdır. İlk tekno-sopamız bir dü şmanı maymunu öldürmeye yarayacaktır ve sevinç sarhoşluğu ile havaya atılan kemik o sırada bir eş-kesme sahnesi ile geleceğe atlanılarak bir uyduya dönüşür.
2001: Bir Uzay Destanı
Clavius kraterindeki Amerikan Üssüne gitmekte olan Dr. Heywood R. Floyd’u taşımakta olan Pan Amerikan uzay gemisi, yörüngesindeki bir uzay istasyonu ile kenetlenir. Floyd istasyondan dünyadaki kızına görüntülü telefon açar. Burada eski arkadaşı Sovyet Bilim kadını Elena ile karşılaşır. Flod’un Clavius’a gittiğini öğrenen Dr. Andrei Smyslov, bir Sovyet mekiğinin acil inişine izin verilmediğinden bahsederek, neden hiç kimsenin Clavius ile iletişim kuramadığını sorar. Floyd şaşırmış görünümü vermesine rağmen, Smyslov “güvenilir istihbarat raporlarına” atıfta bulunarak, belirsiz bir salgın hastalığın patlak verdiğini ve bu salgın hastalığın Sovyet üssüne sıçrayabileceği endişesini ifade eder. Floyd, “yorum yapma özgürlüğünde olmadığı” cevabını verir.Clavius Üssünde yapılan toplantıda aslında salgının bir saptırma olduğu, söylentinin gerçekleştirilen çok önemli bir buluşun saklanması amacına yönelik olduğu ortaya çıkar. Dünyadaki yetkililer bir karar varana dek söylenti ve iletişimsizlik devam edecektir.Evet o buluş havaya fırlatılan kemiğin ait olduğu çağda ortaya çıkan Dikilitaşın ta kendisidir. Yüce siyasetçilerimiz biz zavallı insanoğulları kültürel şok geçirmeyelim diye bu gerçeği saklamaktadırlar. Bir ‘Aybüs’ seyahati sırasında Floyd bir yetkiliye bunun 4 milyon yol önce mahsus gömülmüş bir bir nesne olduğunu söyler. Bilim adamları topluluk fotoğrafı için etrafında toplanırlar fakat dikilitaşa ulaşan ilk güneş ışınları ile tetiklendiği belli olan, telsiz alıcılarında duydukları yüksek perdeli ses buna mani olur. Tam bu sırada yine zaman atlaması yaşanır.
2001: Bir Uzay Destanı
‘Jupiter Görevi: On Sekiz Ay Sonra’ başlığı ile açılan sahnede Jüpiter’e giden Discovery One güvertesinde astronotlar Dave Bowman ve Frank Poole vardır ve üç bilim adamı çok düşük sıcaklıkta derin uykuda “uyumaktadır”. Bir mürettebat daha vardır ki: HAL 9000 insan gibi iletişim kurmak ve etkileşime geçmek ve hatta insan duygularını taklit etmek için tasarlanmış bir bilgisayar.Bu bölümde HAL’ın garip davranışlarından ötürü kapatılması kararı üzerine astronotlara oynadığı insanüstü yaratıcı oyun sahnelenir. Bozuk bir parça olduğunu bildiren HAL aslında onları Mekiiğin dışına çekerek yoketmek istemektedir. Bunu bir ölçüde başarır. Astronotlarda birinin ölmesini sağlar ancak Dave ustaca bir manevra ile HAL’ın aslında bozuk dediği ancak sağlam parçayı tekrar takmak için dışarı çıkar ancak bu kez geri geldiğinde HAL kapıyı açmaz ve uyumakta olan bilimadamlarını sonsuza kadar uyutur.Dave’in gemiye yeniden girmesini onaylamayan HAL, Frank ve Dave’in onu kapatma planlarını bildiğini açığa vurur ve şunu söyler, görev “çok önemlidir” hiçbir insanın tehlikeye atmasına müsade edilemez.
