Önsözcük
Hepimiz yazmayı en az okumak kadar seviyoruz ve yazıyoruz…
Bir takım ideolojiler ve benzerleri adına değil de, duygu ve düşüncelerimizi en iyi şekilde aktarabilmek adına düzeltmemiz gereken bazı hatalarımız olduğunu farkettim. Derledim topladım bişiyler…
Smiley’siz yazılar ve siteler için…
Noktalama işaretlerini öğrenelim, kullanalım…
En azından bu site dahilinde…
Lütfederseniz…
“Mİ” SORU EKİNİN YAZIMI
Kendisinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır; ekin ünlüsü, önceki sözcüğe göre değişebilir. “Mi” ekinden sonra gelen ekler bitişik yazılır.
| Güzel mi? Hasta mısın? Oluyor muymuş? |
“DE” BAĞLACININ YAZIMI
Kendisinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır; ekin ünlüsü, önceki sözcüğe göre değişebilir. Bağlacın başındaki ünsüz değişmez.
| Tasarım da içerik kadar önemli. |
“-de” ekinden ayırt edebilmek için bu iki sesi yok sayarak tümceyi okuyun. Tümce anlamını yitirmiyorsa bağlaçtır, yitiriyorsa ektir.
MERAK EDENLERE
Ad ve eylemlerde y önündeki –a ve –e sesleri, söyleniş sırasında darlaşıp –ı, -i olsa da bu değişim yazıya yansıtılmaz.
| Kasmayacak mısın? (“kasmıyacak mısın” değil) Anlayan (“anlıyan” değil) |
Sıradanlıktan uzaklaşmak için ihlal ediyoruz, iyi de yapıyoruz bence. Ama resmi yazışmalarda önemli…
KESME İŞARETİ “ ‘ ”
1. Özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır.
| Ahmet’e (Ahmed’e değil), Mehmet’e, İzmir’den |
2. Kendisinden sonra gelen ekten ayrı gösterilmek istenen sözcük veya seslerden sonra kullanılır.
| Harflerden a’yı hiç sevmem. Renk’te yalnız bir ünlü vardır… |
3. Rakamlardan sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
| Saat 1’de gel… |
4. Özel isimlerden türetilmiş sözcüklerde kesme işareti kullanılmaz.
| Atatürkçüyüz… |
Ancak –li eki getirilmiş yabancı sözcüklerde kullanılır.
| Oxford’luymuş… |
5. Aile anlamı veren –ler ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.
| Hasanlarlaydım… |
“Benzerleri” anlamı veren –ler ekleri ayrılır.
| Atatürk’ler ölmez… |
6. Ünlü bir harf ile biten bir sözcükten sonra ünlü bir harf ile başlayan bir sözcük geliyorsa ve ilk sözcüğün sonundaki ünlü söyleyişte kayboluyorsa harf yerine kesme işareti kullanılır.
| N’apalım yani? |
NOKTA “ . ”
1. Tümce sonlarında kullanılır.
2. Tümce değeri taşıyan anlatımlarda kullanılır.
| a: hede hodo! b: peki. |
3. Bazı kısaltmalardan sonra kullanılır.
4. Sıra gösteren rakamlardan sonra kullanılır.
5. Tarihlerde rakam aralarında kullanılır.
| 03.05.2001 |
6. Zaman gösterirken saat ile dakika arasında kullanılır.
| 23.15’te gitmem lazım benim. |
7. Sayılarda istenirse binler basamakları aralarında kullanılır.
| 234.000.000.- |
8. Matematikte istenirse çarpma işlemi için kullanılır.
VİRGÜL “ , ”
1. Eş görevli sözcükler arasında kullanılır.
| Elma, armut ve portakal aldım. |
2. Eş görevli sözcük öbekleri arasında kullanılır.
| Bir mahalle meclisindeki ilkokulu, bahçesinde bir Roma belediye başkanının burunsuz heykeli dikili lisemizi, İstanbul’u, Darülfünun’u hatırkardık. (Sait Faik Abasıyanık) |
3. Sıralı tümceleri ayırmak için kullanılır.
| Hemen hepsi gofretlerini yakarlar, avluda çömelirler, evlerinde olanı biteni anlatırlardı. (Halide Edip Adıvar) |
4. Anlam gereği söylenirken biraz ara verilen yerlerde kullanılır.
| O gün, seni gördükten sonra hayatım değişti. |
5. Açıklayıcı söz öbeklerinden önce ve sonra kullanılır.
| Benim hakkımda, sanki yıllardır tanıyormuş gibi, ileri geri konuşuyor. |
6. Seslenişlerden hemen sonra kullanılır.
| Kardeşim, … Abicim, … Sayın Muhtar, … |
7. Ondalık sayılarda kesirleri belirtmek için kullanılır.
| 43,5 gr. 15,1 km… |
NOKTALI VİRGÜL “ ; ”
1. Öğeleri arasında virgüller ile ayrılmış sözcükler içeren sıralı tümceler noktalı virgül ile ayrılır.
| Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum. |
2. Birbirini anlam bakımından tamamlayan cümleleri ayırmak için kullanılır.
3. Kendinden önceki tümce ile ilgi kuran ama, fakat, yoksa, çünkü, dundan dolayı, lakin, sonuç olarak, bu nedenle, öyleyse, ayrıca, öyle ki, böylece, bundan başka vb. bağlaçlarından önce kullanılır.
| Halis bir şiir fena okunabilir; lâkin sahte bir şiir iyi okunamaz. (Yahya Kemal Beyatlı) |
İKİ NOKTA “ : ”
1. Arkasından açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur. İki noktanın ardından gelen bölüm tümce oluşturuyorsa büyük harfle başlar; tek veya öbek halindeki sözcüklerden oluşuyorsa büyük harf ile başlama zorunluluğu yoktur.
2. Alıntılarda tırnak içindeki bölümden hemen önce kullanılır.
| bla bla der ki: “blabla” |
3. Konuşma çizgisi ile bir kişinin sözünü aktarmadan önce dikkat çekilen söz öbeğinden sonra kullanılır.
| Sert bir tavırla sordu: – Niye gülüyorsun lan? |
4. Matematikte bölme işlemi için kullanılır.
ÜÇ NOKTA “ … ”
1. “Ve bunlar gibi” anlamında devam eden eylemlerin varlığını anlatmak için kullanılır.
| O yaratıcıdır, hededir, hödödür… |
2. Bir nedenle bitirilmemiş tümcelerin sonunda kullanılır.
| Bilmiyorum ki… |
3. Söylenmek istenmeyenler yerine kullanılır.
| Dün … dedi bana. Ö…’de öyle aynısını yaptı. |
4. Alıntıların öncesi veya sonrası varsa kullanılır.
| … Aydın sınıfla halkın zihniyet ve amacı arasında tabii bir uygunluk olmak gerekir. (Atatürk) |
TIRNAK İŞARETİ “ ”
1. Başkasının sözleri aktarılırken tırnak işareti içerisinde yazılır.
2. Özellikle vurgulamak istenen sözcükler tırnak içerisinde yazılabilir.
| Tüm çalışmalarını “özensizce” yapıyor. |
3. Sanat yapıtları; kitap, websitesi, şarkı adları tırnak içinde yazılır.
| Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın yayımladığı ilk şiir kitabı “Havaya Çizilen Dünya”dır. |
-dır gibi ekler eser adının sonuna geldiğinde kesme işareti kullanmaya gerek yoktur.
TEK TIRNAK İŞARETİ
Ekleri ayırma dışında alıntı içerisindeki yapılan diğer alıntılar için kullanılır.
PARANTEZ (AYRAÇ) “ ( ) ”
Tümcenin kuruluşu ile ilgili olmayan, tümceyi veya sözcüğü açıklayıcı nitelikteki sözler parantez içinde yazılır.
KÖŞELİ PARANTEZ (AYRAÇ) “ [ ] ”
Ayraç içindeki açıklamalar köşeli parantez ile yapılır.
KAYNAKÇA
Dilimiz.gen.tr
Ana Yazım Kılavuzu 9. Baskı (Adam Yayınları)
