bildirgec.org

Türk sineması ve seyircisi genelde iyi karakterleri sever, ödüllendirir. Göreceli olarak tartışmaya açık bu ‘iyi’ karakterler genelde düzgün görünümlü, duyarlı, güçlü, çevresine saygılı ama gerektiğinde herkesten kötü olabilen, tabiri caizse hayranlık uyandıran ideal tiplerdir. En son Oscar ödüllerinde de gördüğümüz üzere akademi başta olmak kaydıyla bir çok sinemasever yabancı kötü karakterlere de büyük hayranlık besliyor. Hatta (olması gerektiği gibi) onları ödüllendiriyor. Bu sayede Amerikan sinemasındaki etkileyici kötü karakterlerin popüler kültüre yansımasının yanı sıra çoğu kişi onları kendilerine idol belirliyor. Ama bu yazıda kötülüğüyle ün salmış Türk karakterleri ve özdeşleşmiş isimleri incelemek istediğimden başka bir yazıda değinmek üzere Amerikan sinemasından uzaklaşmak ve ülkemizde çoğu, idol olmaktan nasibini alamamış hatta zamanında başarılı oyunculuklarından dolayı hor görülmüş isimleri sinepil’de anmak niyetindeyim. Türk sinemasında etkili rollerden, figüranlara kadar yüzlerce filmde oynamış bir çok kötü adam bulunduğundan hepsini bir yazıda ayrı ayrı incelemek mümkün değil ama en çok bilinenlerden arka planda kalanlara kadar bir çok ismi anmaya çalışacağım.

1- Erol Taş: 1928 yılında doğmuştur. Türk sinemasında kötü adam denilince adeta sözlük anlamında kullanılan bir isim olan oyuncu tesadüfen bir kavga sayesinde başladığı oyunculuk kariyeri boyuncu iyi ve kötü bir çok karakteri başarıyla canlandırmasına rağmen ‘kötü adam’ olarak ün salmıştır. Bu duruma iri yapısının yanı sıra sert yüz hatları ve bakışları da neden olmuştur kuşkusuz. Oyunculuk yeteneği fiziksel avantajlarının ötesine geçerek onu gerçek kötü adam sanılma sanrısını yaratmış dönem dönem seyirciden ciddi tepkiler de görmüştür. Ancak zamanla değeri anlaşılmış olumsuz tepkiler olumlu eleştirilere dönüşmüş. Kariyeri boyunca aldığı bir çok ödül ve önemli filmlerini buradan görebilirsiniz.

2- Nuri Alço: 1951 doğumlu Türk sinemasının şahsına münhasır kötü adamlarından olan Nuri Alço, özellikle klasik Türk erkeği tipine zıt görünüşü ve son derece soğukkanlı, umursamaz tiplemeriyle akıllarda yer etmiş karakterlerden biridir. Sarışın, mavi gözlü, uzun boylu olan oyuncu genel olarak zengin, güçlü ve acımasız tipleri canlandırmıştır. 80’li yıllarda başlayan kariyeri boyunca canlandırdığı tecavüzcü karakterleriyle ”ilaçlı gazoz”un simge isimlerinden birine dönüşmüş, en büyük rakibi Tecavüzcü Coşkun’la karşılaştırmalara maruz kalmıştır. Popüler kültürde günümüze kadar gelen John Carpenter’ın ”Assault on Precint 13” filminin orijinal müziği olan ”The End” namı diğer ‘tecavüz şarkısıyla’ bile anılmaktadır. Tabii ki bir çok oyuncu gibi o da gerektiği zaman iyi karakterleri canlandırmış ancak en etkili zamanları kötü karakterleri canlandırdığı filmler olmuştur. 2000’li yıllarda ise adı duvarlara yazılmaya başlanmış, adına siteler açılmış, etkinlikler düzenlenmiş ve 80’li yılların simgelerinden birine dönüşmüştür. Günümüzde hala en etkili karakter oyunculardan biridir. Adına geliştirilmesi beklenen bir site de açılmıştır.

3- Coşkun Göğen: 1946 yılında doğmuştur. Türk sinemasının hatta dünyanın nadide kadrolu tecavüzcülerinden biri olan Coşkun, bakımsız sakalları, kel kafası ve pis bakışlarıyla izleyenlerin gönlünde taht kurmuştur. Antalya doğumlu oyuncu, 1972 yılında ”Asi Gençler” filmiyle başladığı oyunculuk kariyerini genelde yan, kötü karakterlerle sürdürmüş, buna rağmen Türk sinemasında kendine hatrı sayılır bir yer edinmiştir. Şüphesiz oyuncunun canlandırdığı tecavüzcü ve serseri rolleri bunda etkili olmuştur. Mafya adamı ya da kendi halinde serseri olarak canlandırdığı rollerde kötülük işlevini kendi zevki için kullanan nadide karakterlerden biri olan Tecavüzcü Coşkun genelde barlarda veya çılgın partilerde bulunarak avına yaklaşır. Canlandırdığı rol ve karakterler doğası gereği her ne kadar itici olsa da Coşkun Göğen’in üzerinde eşi benzeri görülmeyen bir sempatikliğe büründüğünden her zaman sevilen bir isim olarak ün yapmıştır. Bu duruma oyuncunun üzerinde komik duran unsurların yanı sıra 80’lerin günümüzdeki sempatik yansıması olarakta bakılabilir. Nihayetinde ”Tecavüzcü Coşkun” sadece ismi ve karizmasıyla bile kült bir karakter olarak Türk sinemasında özel bir yerde durmaktadır.

4- Hüseyin Peyda: 1920 doğumlu, 50’li yıllardan itibaren sinema dünyasında oyunculuk, yazarlık ve yönetmenlik yapmış olan Hüseyin Peyda yine Türk sinemasında unutulmayacak kötü karakterlerinden biri olarak yer alır. Delici bakışları, mavi gözleri ve sert yüz hatlarıyla kötü adam karakterine uygun bir tipi olan oyuncu oynadığı onlarca filmden kazandıklarını yine kendi yazdığı ve yönettiği filmlere harcayan bir sinema sever olarak biliniyordu. Genellikle acımasız, hain ve kötü karakterleri canlandıran oyuncu üzerine tam oturan tiplemeleri tipik sakalı ve sert bakışlarıyla birleştirdiğinde eşi benzeri bulunmayacak kötü oyunculardan birine dönüşüyordu. 1990 yılında akciğer kanserinden öldüğünde arkasında 70 yıllık koca bir ömür ve 40 yıllık uzun bir sinema geçmişi bırakıyordu.

5- Turgut Özatay: 1927 yılında doğan oyuncu, 50’li yıllarda başladığı sinema serüvenine jön olarak giriş yapmış, ilerleyen zamanlarda ise kötü yan karakter olarak filmlerde yer almıştır. Dram, macera türlerinin yanı sıra Şaban’lı komedi filmlerinde dekötü adam rolüne bürünen oyuncu, yıllar içinde rol aldığı 500’i bulan film sayısıyla Türk sinemasında en çok filmde oynamış sayılı isimlerden biri haline gelmiştir.

6- Bilal İnci: 1936, Adana doğumlu Bilal İnci, yüzü ve mimikleriyle kötü adam rollerini hakkıyla oynayan nadide Türk sinema oyuncularından biridir. Bir çok tarihi filmde de kahramanın baş düşmanını oynayan oyuncu, kötülüğü zevkle yapan ve bu zevkini kahkahalarıyla tüm dünyaya yansıtan kötü karakterleri başarıyla canlandırmıştır.

7- Hüseyin Baradan: 1932 yılında İzmir’de doğan oyuncu kötü olduğu kadar komikte olmayı başaran karakterleri canlandırmıştır. Aslında foto muhabiri olan Baradan, bir film yapımcısının kendisine oyunculuk teklif etmesiyle sinemaya adım atmış ve yıllar içinde yüzlerce filmde rol almıştır. Kendi adını taşıyan ”Hüseyin Baradan Çekilin Aradan” adlı filmde de başrol oynayan oyuncu, 1988 yılında yayımlanan ”Bu Gözler Neler Gördü” adlı anı kitabını da yazmıştır. Ayrıca yaşadığı akciğer rahatsızlığından sonra 50 yıl boyunca kullandığı sigaraya karşı bir tutum sergilemeye başlayan oyuncu, bu uğurda çeşitli kampanyalara katılarak gençleri uyarmayı da kendine görev edinmiştir. 2004 yılında hayatını kaybeden oyuncu, Türk sinemasında sempatik kötü adam olarak unutulmayacak bir yer edinmiştir.

8- Hikmet Taşdemir: 1942 Erzurum doğumlu oyuncu, 1971 yılında Yılmaz Güney filmlerinde oynayarak başlamıştır. İlerleyen zamanlarda bir çok aksiyon ve komedi filminde kötü karakterleri canlandıran Taşdemir, ciddi ve sert duruşuyla hem komik hem tehditkar görünmeyi başarmıştır. Mardinli Arif (Umudumuz Şaban), Gaddar Kerim (Korkusuz Korkak), Sihirbaz (Dünyayı Kurtaran Adam), Kara Mustafa (Asiye Nasıl Kurtulur), Vasilyos (Battal Gazi’nin Oğlu) gibi karakterlere can veren oyuncu, günümüzde televizyon dünyasında da çeşitli dizilerde rol almaktadır.

9- Kazım Kartal: 1936 doğumlu oyuncu, 1964 yılında başladığı oyunculuk kariyerini 2003 yılındaki ölümüne kadar sürdürmüştür. 70’li yıllarda yükselen erotik film furyasının önde gelen isimlerinden olan Kartal, 90’lı yıllarda da televizyon dizilerinde rol almıştır. Türk sinemasının önemli kötü adamlarından biridir.

10- Danyal Topatan: 1916 Mersin doğumlu oyuncu, set amiri olarak çalıştığı sinema dünyasında oyunculuğa ”Drakula İstanbul’da” filmiyle başlangıç yapmış ardından bir çok filmde kötü karakterleri canlandırarak bu şekilde tanınmıştır. 1975 yılında hayatını kaybedene kadar 200’ü aşkın filmde çeşitli rollerde yer almış ve filmlerde en çok dayak yiyen adamlardan biri olmuştur. Siyah beyaz dönemle de hatırlanacak Türk sinemasının en eski kötü adamlarından biridir.

11- Kenan Pars: 1920 yılında doğan Ermeni asıllı Türk vatandaşı Kenan Pars, kariyeri boyunca oyunculuk, senaryo yazarlığı ve yönetmenlik yapmıştır. 50’li yıllardan itibaren başrol olmak üzere yüzlerce filmde rol alan oyuncu çokça, hain ve sinsi planlar yapan yabancı askerleri ve düşmanları canlandırmıştır. Jön tipine yakın olduğu için karizmatik kötü adamlardan biri olarak sayılabilir. Oyuncu, 2008 yılında hayatını kaybetmiştir.

12- Önder Somer: Asıl soyadı baba mesleği döşemecilikten gelme olan Döşer’dir. 1937 yılında doğmuş olan oyuncu Türk sinemasındaki en yakışıklı kötü adamlardan biridir. Zarif, kültürlü ve düzgün görüntüsüyle jönlerin hem düşmanı hem de rakibidir. Esas kadınla ilişki yaşayan ve onu etkileyen az bulunan kötü adam tiplemelerinden biridir. İlişkilerinin sonu genelde hüsranla biter ve filmin sonunda kaybeden karaktere dönüşür. 60-75 yılları arasında onlarca filmde oynayan oyuncu, Türk sinemasında seks filmleri döneminin başlamasıyla sinemadan uzaklaşmıştır. 1997 yılında geçirdiği trafik kazasıyla hayatını kaybetmiştir.

13- Hüseyin Zan: 1931 doğumlu oyuncu, avantür sinemasının en önemli oyuncularından biridir. Bir çok çizgi roman uyarlaması fantastik ve aksiyon türündeki filmlerde oynayan Hüseyin Zan’ın neredeyse tüm filmlerinde dayak yediği söylenmektedir. Ve hatta dayak yemediği tek filmin çekildikten sonra yanması gibi trajikomik bir olayın da gerçekleştiği söylenir. Oski lakaplı oyuncu, türün en önemli yönetmenlerinden Çetin İnanç’ın 1 günde çektiği ”Bombala Oski Bombala” filminde de rol almıştır.

14- Yıldırım Gencer: 1936 doğumlu oyuncu, ”Kızılmaske”, ”Maskeli Beşler”, ”Malkoçoğlu”, ”Karamurat”, ”Kilink” gibi serilerin yanı sıra bir çok filmde mafya babası rolleriyle tanınmıştır. Genelde otoriter ve lider kötü karakterleri canlandıran oyuncu, sert görünüşünü iyi kullandığı mimikleri ve yeteneğiyle birleştirerek inandırıcı karakterler yaratmıştır. 200’e yakın filmde oynayan Yıldırım Gencer, 2005 yılında hayatını kaybetmiştir.

15- Hayati Hamzaoğlu: 1933 yılında doğmuş olan oyuncunun kötü karakterleri oynadığı filmlerin en belirginlerinden bazıları: ”Leyla ile Mecnun”, ”Ağrı Dağı Efsanesi”, ”Köroğlu”, Yılmaz Güney filmleri, ”Tatar Ramazan” gibi filmlerdir. Oyuncu hakkında hafifteki kapsamlı yazı ve şu röportaja bakabilirsiniz.

16- Senih Orkan: 1932 yılında doğan oyuncu, tiyatro kökenli olup daha sonra sinemaya geçiş yapmıştır. Belli başlı filmleri de şunlardır: ”Son Kuşlar”, ”Üç Tekerlekli Bisiklet”, ”Keşanlı Ali Destanı”, ”Gecelerin Ötesi”. Siyah-beyaz dönemle hatırlanır. 2008 yılında hayatını kaybetmiştir.

17- Süha Doğan: 1920 yılında doğmuş olan oyuncu da siyah-beyaz dönemden hatırlanmaktadır. İşlerini daha çok masa başından yürüten planlı kötü karakterleri canlandırmıştır. Oyunculuğun yanı sıra yönetmen, senarist ve yapımcı olarakta çalışmıştır. 1979 yılında hayatını kaybetmiştir.

18- Sadettin Erbil: 1925 doğumlu sanatçı, oynadığı filmlerin yanı sıra seslendirme yeteneğiyle de özel bir yere sahiptir. Özellikle yazıda da adı geçen Türk sinemasındaki bir çok kötü karakteri seslendiren sanatçı, aslen tiyatrocudur ve ünlü şovmen Mehmet Ali Erbil’in babasıdır. Görsel sanat sinemanın, devrimsel unsuru olan sesi, Türk sinemasında en iyi kullanan ve görünmeyen yıldızlardan biridir.

Tüm bu isimler tabii ki Türk sinemasının sayısız emektarlarından bir kaçıdır. İsimleriyle anmak gerekirse diğer bir kaç oyuncu şunlardır: Süheyl Eğriboz, Yadigar Ejder, İbrahim Kurt, Kudret Karadağ, Yusuf Çetin, Sırrı Elitaş, Dinçer Çekmez, Ahmet Tarık Tekçe, Necip Tekçe, Feridun Çölgeçen, Atıf Kaptan, Cevdet Özalaş, Çetin Başaran, Kuzey Vargın…Uzayıp, gidecek bir liste olduğundan kendi bildiklerim ve araştırdıklarım dışında gözümden kaçanlar veya unuttuklarım da olacağından gerisini okuyanların yorumlarına bırakıyorum. Ve Türk sinemasının birbirinden önemli, yüzlerce filmde oynamış ve hayatını sinemaya adamış ‘yan karakterlerini’, -bir çoğunun- hayatının son yıllarını unutulmuşlukla sefalet içinde geçiren gerçek sanatçıları en azından zihinlerde unutmamak için bu yazı aracılığıyla hatırlatmaya çalıştım. Umarım beğenirsiniz.Fotoğraf ve bilgiler için yararlandığım kaynaklar http://yesilcam.blogspot.comhttp://sinematik.blogspot.comhttp://www.turksinemasi.comhttp://www.gridergi.comhttp://www.sinematurk.comhttp://ucuncuadam.wordpress.comve bilumum forum siteleri…